نامەیێک بۆ پرێزدنت بەڕاك ئۆباما لەمەڕ سیاسەتی ئەمریکایێ لەگەڵ پارتی و یەکییەتیی

 

 

مەبەست لە نووسینی ئەو نامەیە بۆ پرێزدنت ئۆباما ئەوە نیە کە ڕۆڵی بالیۆزی کوردیی ببینم. پێشتریش نامەم بۆی نووسیوە. بەڵام، ئەمجارە لەبارەی سیاسەتی ئەمریکایێیە لەمەڕ پارتی دیموکراتیکی کوردستان (پدك) و یەکییەتیی نیشتیمانیی کوردستان (ینك). دەوڵەتی ئەمریکا هێشتا ئەو دوو حیزبە کوردییەی لەسەر لیستی ڕەشی ڕێکخراوەکانی تێرۆریستیی قەرار داوە. لەلایێک، ئەمریکا کۆنسولگەریی خۆی ڤەکریە لە کوردستانێ کە لەلایەن پدك و ینك ڕێڤە دەبرێ، و لەسەرای سپیی پێشوازیی لە ڕێبەرانی ئەو حیزبانە دەکا؛ لەلایێکی دیکە ئەوحیزبانەی خستۆتە ناو لیستی ڕێکخراوهایێکی تێرۆریستیی. ئەو سیاسەتەی ئەمریکایێ لەبارەی ئەو حیزبانەی سیاسیی کوردی ناعادڵانەیە،   و  بە   حەتمیش  سووکایەتیی  کردنە  بە  کەڕامەتی   نەتەوایەتیی  گەلی   کوردستانێ.

 

بەڕاك ئۆباما، پرێزدنت

ویلایەتەکانی یەکگرتووی ئەمریکایێ

سەرای سپی

١٦٠٠ شەقامی پێنسیلڤانیا نۆر‌‌ث وێست

واشینگتۆن، دی سی ٢٠٥٠٠

 

٢٣ ی ژوونی ٢٠١٣

 

شەرافـەتـمـەنـد پـرێـزدنـت ئـۆبـامـا:

 

جەنابی پرێزدنت، گەلی کوردستان بەشێکە لە جیهانەی کە تێیدا هەوڵت داوە بۆ ئەوەی ئازارەکانی مرۆڤ کێم بکەی؛ لێ، ئەوان لە ئێکەم جەنگی جیهانگیر بە دواوە ئازارێکی زۆریان بە دەستی ڕژێمەکانی دیکتاتۆر دیتیە کە لەلایەن سوپێرهێزەکانی هێزمەندی جیهانێ پشتگیرییان لێ دەکرا.

 

لە ماوەی نۆ دەهەی ڕابردوو، کوردان جۆرێك لە ژیانی "کۆیلەیی" لە ئێران، ئێراق، سوریا، و تورکیا ژیاون. لە نەتەوەیێک کە دووەم مەزنە ئیمراتۆرێتییان، ئیمپراتۆریی میدیا، لە مێژووی کەونار دامەزراند ــــ نەتەوەیێک کە تەواوی تایبەتمەندێتییەکانی نەتەوایەتیی وەکی خاک، فەرهەنگ، زمانی تایبەت، و مێژوو هەبوو ــــ بوونەتە کەمینە لەو وڵاتانە و لە هەنگینێوەش لە نێو سێبەری عارەبان، فارسان، و تورکان ژیاون. هەرکاتێک نەتەوەی کوردستان لە هەر پارچەکی کوردستانێ ڕووبەڕووی ئەو وڵات نەتەوانە بووبێتەوە بۆ وەدەستهێنانەوەی مافەکانی خودا پێداوی خۆیان، هێزەکانی ڕۆژاوایێ لەوێ بوونە بۆ یارمەتیی دانی دەوڵەتەکانی نێوەندیی کە نەهێڵن گەلی کوردستانێ مافەکانی نەتەوایەتیی خۆیان بەدەست بهێنن. لەو کاتەی کە بۆتە سوپێرهێزێکی جیهان، ئەمریکا بەتایبەت، پشتگیریی لە تورکیا و ئێرانێ (لەسەردەمی ڕژێمی شا) کردیە بۆ ئەوەی هۆویەت و مافەکانی کوردیی تێکبشکێنن.

 

 لەوەش وێوەتر، وێدەچێ کە تەنانەت لە پاش دەهەی ئێکەمی سەدەی بیست و ئێکیش ئەمریکا بەرنامەیێکی ڕۆشنی لەبۆ خەڵکی کوردستانێ نەبێ. بۆ نموونە، لە ماوەی هێرشی ئەمریکایێ بۆ سەر ئێراقێ لە ٢٠٠٣، بۆ رووخاندنی ڕژێمی چەوسێنەری سەددام حوسێن، هێزەکانی کوردیی سەر بە پارتی دیموکراتیکی کوردستانێ (پدك) بە سەرۆکایەتیی مەسعوود بارزانیی و یەکییەتیی نیشتمانیی کوردستانێ (ینک) بە ڕێبەرایەتیی جەلال تاڵەبانیی بوونە سەربازی پیادەی ئەمریکایێ و لابردنی سەددام حوسێنیان لە دەسەڵات هاسان کرد. لەوەش زێتر، لەپاش لابردنی سەددام حوسێن، مەسعوود بارزانیی ئێکەم کەس بوو لە ناو ڕێبەرەکانی ئێڕاقێ کە بانگی ئاشتببونەوەی نیشتمانیی لە ئێڕاقێ ڕا بێڵێ. کاتێك جەلال تاڵەبانیی بووە ئێکەم پرێزدنتی کوردیی لە ئێڕاقێ، و مەسعوود بارزانیی بووە پرێزدنتی کوردستانێ، هەرتك سەرۆکی کوردیی، بارزانیی لە هەولێرێ و تاڵەبانیی لە بەغدایێ ئەوەی لە توانایان دابوو ئەنجامیان دا بۆ ئەوەی یارمەتی ئەمریکایێ بدەن کە ئەمریکا لە ئێڕاقێ سەرکەوێ. هەردوو ڕێبەرانی کوردیی لە ئێڕاقێ دەنگی ناوبژیی و ئاشتکردنەوە بوون لە نێوان لایەنەکانی عارەبیی کە دژی یەکتریی بوون. کاتێک کە لە بەغـدایێ بوو، پێشی ئەوەی نەخۆش بکەوێ، جەلال تاڵەبانیی توانا بوو کە سەقامگیریی لە نێوان لایەنەکانی سیاسیی/مەزەبیی عارەبان بپارێزێ. نە زۆر پاش بزر بوونی وی لە سیاسەتی ئێڕاقێ، دۆخی سیاسیی و ئاساییشی ئێڕاقێ بۆ ئاستێك گەڕاوە دواوە کە باری ئاساییش جارەکی دیکە لە کۆنترۆل دەربچێ، و شەڕی مەزەبیی (فیرقەیی) لە پەرەسەندن دابێ.

 

 لەگەڵ هەندێش، بۆ نیشاندانی قەدرانی خۆی بۆ ئەو هاوکارییە بێگەردەی کە خەڵکی کوردستانێ و ڕیبەرایەتیی وان دایانە پاڵ کاری ئەمریکایێ لە ئێڕاقێ، دەوڵەتی ئەمریکایێ هێشتا ناوی ئەو دوو حیزبە سیاسیەی کوردیی، پدك و ینك، لە  ئاستی ٣ لە قانوونی کۆچەریی ئەمریکایێ هێشتۆتەوە ــــ ئاستێك کە ناوی ئەو ڕێکخراوانەی تێدا پارێزراوە کە لەلایەن ئەمریکایێ وەکی ڕێکخراوهایێکی تێرۆریستیی خراونەتە سەر لیستی ڕەش. ئەو ڕێکخراوانەی کە لە ئاستی ٣ دا تۆمار کراون ئەو ڕێکخراوانەن کە خۆیان، یان گرووپهایێکی چووکەتری سەر بەوان تێکەڵی کارهایێکی تێرۆریستیی بوونە. بەڵام، ئەمە لەبارەی پدك و ینك هەرگیز هەقیقەتی نەبووە ـــــ تەنانەت لە دوای لێدانی هەڵەبجە بە چەکەکانی کیمیایی و ئۆپەڕاسیۆنەکانی ئەنفالیش لەلایەن هێزەکانی سەددام حوسسێن کە زۆرینەی بەشەکانی کورسدتانێیان وێران کرد، گەلی کوردستانێ و ڕێبەرایەتیی وان هەرگیز دەستیان لە کاری تێرۆریستیی نەدا. لەوەش وێوەتر، لەوەتای ئێڕاق ئازاد کرایە، ئەو حیزبانەی سیاسیی کوردیی ڕەکار خستنی هێزەکانی چەکداری خۆیان بەتەواویی ڕاگرتووە.

 

 جەنابی پرێزدنت، کە تەماشای سیاسەتی ئەمریکایێ بە گشتیی و ڕەفتاری دەوڵەتی تۆ بەتایبەتیی، لە مەڕ پدك و ینك دەکەی، ئێکەک بۆی هەیە پرسیار بکا، لە چ شوێنێکی جیهانێ وڵاتەکی دیموکراتیکی وەکی ئەمریکایێ توانیویەتی پێوەندیی و هاوکاریی لەگەڵ ڕێکخراوهایێکی "تێرۆریستیی" هەبێ؟ چۆن لەو جیهانە دەوڵەتێکی دیموکراتیکی وەکو ئەمریکایێ دەتوانێ متمانەی نەک بە ئێک بەڵکو بە دوو ڕێکخراویی "تێرۆریستیی" هەبێ و لە نێزیکەوەش کاریان لەگەڵ بکا بۆ ئەوەی ئارمانجەکانی خۆی لە ولاتێکی هەرە دووری وەکی ئێڕاقێ بەدەست بێنێ؟ بۆچێ لەو جیهانە، سەرۆکانی ئەمریکایێ، ئەتۆش لەگەل جەنابی سەرۆك، ئەو دوو ڕێبەرە "تێرۆریستە" داوەتی سەرای سپی دەکەن و ڕوو لە هەر ئێکەکیان بە "جەنابی سەرۆک" ناویان دەهێنن؟  ئەگەر  بە  هەقیقەت   ئەوانە   تێرۆریستن،   چۆن   دەکرێ   کە کاربەدەستانی   باڵای   ئەمریکایێ   لەوانە   جێگری سەرۆك،   وەزیری دەرێ،   وەزیری بەرگریی  و  هیدیش   بچنە هەولێرێ  و بەغدایێ ، و  کۆبوونەوە   لەگەڵ   ئەو  دوو   ڕێبەرە  کوردە   ئەنجام   بدەن؟  ئەگەر بە ڕاستیی ئەوانە تێرۆریستن، چۆن ئەو ڕێبەرە کوردانە لە لایەن ڕێبەرانی جیهانێ وەکی "دەوڵەتمەند" پێشوازییان لێدەکرێ؟ بۆچی ئەمریکا کۆنسولگەریی خۆی لە کوردستانێ هەیە ـــ کوردستان جێگەیەکە کە لەلایەن پدك  و  ینك  ڕێڤە دەبرێ؟ ئەوانە پرسیارهایێکی ماقوول و ئەخلاقیین، و گەرەکە  دەوڵەتی ئەمریکایێ وەڵام بۆ هەر ئێکەك لەو پرسیارانە ئامادە بکا.

 

 لەگەڵ هەندێش، دەوڵەتی جەنابت تا ئەندازەیێك دانی بە هاوکاریی بۆ پدك و ینك ناوە بەوەی کە لە ژێر یاسای کۆچەریی و نەتەوایەتیی بەشی ٢١٢(د)(٣)(ب)(ئای) ئاسانکارییان بۆ بکرێ بۆ ئەوەی [لەکاتی پێویست] ڤیزا بە هەندێک لە ئەندامانی پدك و ینك پێبدرێ (کە وێدەچێ پتر بۆ ئەندامانی سەرکردایەتیی ئەو حیزبانە بێ)، ئەوە تەنێ ئەو مانایە دەگەینی کە ئەمریکا سیاسەتی خۆی نەرم کردیە بۆ مەبەستی ڕەدووکەوتنی بەرژەوەندییەکانی خۆی نەك بۆ دان نان بە هەقیقەتی ڕەوایێتیی پدك و ینك وەکی دوو پارتی سیاسیی و هاوکارانی ئەمریکایێ لە ئێڕاقێ. چونکە، هێشتا، ئەو  دوو حیزبە سیاسییە بە جۆرێکی ئۆفیشاڵ لەو ئاستە پارێزراون کە ڕێكخراوە تێرۆریستەکانی تێدا پارێزراوە؛ ئەو ڕەفتارەش، جەنابی سەرۆك لە باشترین حاڵەتی خۆی، دوو ڕوویی و ڕیاکارییە.

 

 بەو ڕێگەیەی کە دەوڵەتی ئەمریکایێ ڕەفتار لەگەڵ ئەو دوو حیزبە سیاسییە کوردییە دەکا پێچەوانەی هەر جۆرە بنەماگەکی دیموکراتیك و ئەو بەهایەنەیە کە ئەمریکا داکۆکیان لێدەکا؛ و لە هەقیقەتیش،  ئەوە سووکایەتیی کردنە بە کەڕامەتیی نەتەوایەتیی گەلی کوردستانێ. ئەو حیزبانەی سیاسیی کوردیی دۆستانی وەفاداری ئەمریکایێ و هاوکارانی جێباوەڕن لەو هەرێمە، لەبەرهەندێ، نابێ ئەوان وەها بەو جۆرە بێڕێزییە رەفتاریان لەگەڵ بکرێ کە بخرێنە سەر لیستی ڕێکخراوەکانی تێرۆریستیی.

 

 ئەم باوەڕین کە دەوڵەتی ئەمریکایێ گەرەکە ڕیگەیێک وەبینی بۆ ئەوەی لەو سیاسەتە ناماقوولە بێتە دەرێ و ئەو حیزبانەی کوردیی لەسەر لیستی تێرۆریستی لاببا، یان ئەگەر ئەمریکا باوەڕی وەهایە کە پێویستی بەوە هەیە کە پێوەندییەکانی خۆی لەگەڵ ئەو دوو حیزبە سیساییە کوردییە بپارێزێ، ئەوکات گەرەکە دەوڵەتی جەنابت بێتە دەرێ و بە ڕۆشنیی خەلکێ ئەمریکایێ تێبگەینێ کە چۆن و بۆچی ئەمریکا کار لەگەڵ ڕێکخراوهایێکی تێرۆریستیی دەکا. جەنابی سەرۆک، ئەوەی ئەمریکا لەگەڵ پدك و ینك دەکا، لە   دیـدی  خەڵکی   کوردستانێ   بۆ سیمای ئەمریکایێ جوان نیە.

 

لە کۆتایی، جەنابی پرێزدنت، دەوڵەتی جەنابت دەزانێ کە پدك و ینك ڕێکخراوهایێکی تێرۆریستیی نین، بەڵکوو ئەوان بەرنامەیێکی نەتەوایەتییان هەیە و خەباتییان کردووە بۆئەوەی مافەکانی نەتەوایەتیی بۆ میللەتە چەوساوەکەی خۆیان بەدەست بێنن. جەنابی سەرۆك، تۆ دەزانی پاش ئەوەی کە ئێڕاق ڕزگار کرا ڕێبەرایەتییەکانی پدك و ینك ڕۆلێکی گرینگیان لە سەقامگیرکردنی ئێڕاقێ بینی ــــ ڕۆڵێک کە ڕێكخراوەکانی "تێرۆریستیی" ناتوانن ببینن. لەبەر هەندێ، داوات لێدەکەین ئەو حیزبانە کە سیاسیین لەسەر لیستی ڕێکخراوەکانی تێرۆریستی لاببەی.

 

دوعای سەرکەوتنت لەبۆ دەکەین.

 

دڵسۆزانە،

کرمانج گوندیی

پرۆفیسۆر

زانستگەی تێنێسی ستەیت      



دەستووری کوردستانێ لە نێوان هزری سیاسیی و مەودای یاسایی

 

   پرۆفیسۆر کرمانج گوندیی

 

 

ئەو بابەتە لە سێ بەش لە فەیسبووك بڵاو کرایتەوە. لێرە، بە کەمێ دەستکاریی بە جۆری نامیلکە پۆستکراوەتەوە

 

بەرایی

 لەگەڵ نێزیك بوونەوەی پرۆسێسی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی لە کوردستانێ (پێش ئەوەی لە ٣٠/٦/٢٠١٣ بۆ دووساڵ درێژ بکرێ)، باسی دەستووری کوردستانێ بە جۆرێکی زۆر جیددی، بەڵام نا بەرپرسانە خرابووە بەرباس و لە ڕەهەندێکی بەرتەسکی سیاسیی و لە دەرێی چەمکی قانوونیی یەکلایەنانە مامڵەی لەگەڵ دەکرا. بۆ ئەو مەبەستە، لە کانالەکانی میدیای کوردستانێ بەتایبەتیی میدیای ئۆپۆزیسیۆن،  زۆر گۆتەها و دژگۆتەهای لەبارە کرا ــــ لەو نێوانە کەسانێك  دیتراون کە سەریان لە ئەلیفبێی قانوونیی دەرنەدەکرد کەچی بۆ غەرەزی سیاسیی خۆیان سەرمیمبەر و بن میمبەریان لە خەڵکی کوردستانێ گرتبوو، و بانگیان ڕادەهێشت کە دەبێ دەستوور بگێڕدرێتەوە پارلەمانێ.

 

گۆتەکان ئەگەرچی لەسەر بابەتێکی یاسایی زۆر ناسک بوون، بەڵام لە مەودای سیاسەتەکی ناساخـلەم  دەستیان پێدەکرد و هەر لەناو ئەو سیاسەتە ناساخڵەمەش دەخولانەوە. زۆرینەی ڕەخنەکانی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن لەناو چارچێوەی دەسەڵاتی سەرۆکی کوردستانێ دەسووڕانەوە. چونکە ڕەخنەکان لە زهنییەتێکی قانوونیی سەرچاوەیان نەگرتبوو، بەشێکی زۆریان بێسەر و بنیی و تێکەڵییان پێوە دیار بوو. بەرچاوترین بێسەرو بنیی گۆتەی ئۆپۆزیسۆن تێکەڵکردنی مامرەتی دەستوور و ڕەشنووسی دەستوورێ بوو.

 

تێڕامانینی ئۆپۆزیسیۆن لە دەستووری کوردستانێ

ئۆپۆزیسیۆن دەڵێ دەستوور ڕێگە نادا کە مەسعوود بارزانیی بۆ جارێکی دیکە خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتیی کاندید بکاتەوە، لێرە گەرەکە ئەو ڕەخنەی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن لە چارچێوەکی قانوونیی شرۆڤەی لەبۆ بکرێ ــــ کە ئۆپۆزیسیۆن دەڵێ "دەستوور ڕێگە نادا،" پرسیاری قانوونیی ئەوەیە "کامە دەستوور؟" ئەو دەستوورە کیهە دەستوورە کە ئۆپۆزیسیۆن بۆ ئەو مەبەستە بەکاری دەهێنێ؟ ئەوەی لە کوردستانێ هەیە هەتا ئێستا ڕەشنووسی دەستوورە نەك دەستوور، ئەوەتا نەشیانهێلا کە میللەت ڕیفڕاندۆم لەسەر ڕەشنووسەکە بکا بۆ ئەوەی ببێتە سەرچاوەی سیستەمی یاسای قەزایی کە لەوێوە چارچێوەی سیسیتەمی کۆمەلگەی سیڤیلی کوردستانێ دابمەزرێندرێ.

 

ڕەشنووسی دەستووری کوردستانێ هێشتا ماتریالێکی خاوە، و قۆناغی سێهەم کە ڕیفڕاندۆمی میللییە پەی نەکردووە بۆ ئەوەی میللەت ڕای خۆی لەسەر بدا. لە حاڵەتێکی ئاوهایی چۆن دەکرێ کەسانێك/لایەنهایێکی سیاسیی هەمان ماتریالی خاو وەکی پێگەی "دەستوورێک کە حوکمی پێبکرێ" بۆ بەرژەوەندیی و غەرەزی سیاسیی خۆیان بەکار بهێنن؟

 

 ئەو پرسیارە جارەکی دیکە دەمانخاتەوە ناو ڕەهەندێکی قانوونیی کە تێیدا دەبینین کوردستان هێشتا وڵاتێکی بێ دەستوورە، و ئەو بێ دەستوورییەش وەهای کردیە کە کارەکان پتر لەسەر سیمای "تەوافوقی سیاسیی" شێوە بگرن ــــ لەبەر هەندێش، سەرۆکایەتیی  مەسعوود بارزانییش پتر کار و ڕێکەوتنێکی سیاسیی بووە هەتا حوکمێکی دەستووریی. لێرەکانێ، گەرەکە ئەوەش وەبیر خۆمان بێنینەوە کە سەرۆکایەتیی  جەلال تاڵەبانیی لە بەغدایێ و هی مەسعوود بارزانیی لە هەولێرێ پاداشی یەکێکیان بۆ ئەوی دیکەیان بوو. ئەو پاداشەش حالەتێکی براوە ـــ براوە ی درووست کرد کە هەردووکیان تێیدا سوودمەند بن بەوەی کە ئێکەکیان لە هەولێرێ بێ و ئەویدیکەیان لە بەغدایێ بێ ــــ ئەو کارەش بە حەتمیی سوودی بۆ گەلی کورستانێ هەبووە. هەر لەو ڕەهەندە یاساییەش ڕۆشنایی پتر دەخرێتە سەر ئەو مافە دەستوورییەی  مەسعوود بارزانیی کە تا ئەو کاتەی ڕەشنووسی دەستوور ڕیفڕاندۆمی میللیی لەسەر نەکرێ و نەبێتە دەستوور، مافی دەستووریی وی بۆ دوو تێرمی سەرۆکایەتیی دەست پێناکا. کوردستان کە تەنێ ڕەشنووسی دەستووری هەیە ــــ گەرەکە ئەوە بزانین کە ڕەشنووسی هیچ شتێکیش ناکرێ بۆ ئەو مەبەستە بەکار بهێنرێ کە ڕەشنووسەکەی لەبۆ ئامادە کراوە تا ئەو کاتەی ڕەشنووسەکە دوا بڕیاری لەسەر دەدرێ کە لە حاڵەتی دەستووری کوردستانێ ــــ ڕێفڕاندۆمی میللییە.

 

ئۆپۆزیسیۆن ڕەخنە لە دەستوور دەگرن ـــ دەستوورێك کە هێشتا ڕەسنووسە کەچی لەلایێک وەك "سەرچاوەی قانوونیی" لە بەرامبەر مەسعوود بارزانیی بەکاری دەهێنن، لەلایێکی دیکە ناڕازین و ناهێڵن قۆناغی سێهەمیش پەی بکا و ببێتە دەستوور کە تێرمی سەرۆکایەتیی و سنووری ئۆپۆزیسیۆنیش دیار بکا. لێرە، ئێکەک لەبۆی هەیە لە بەرەی ئۆپۆزیسیۆن پرسیار بکا، ئەو جۆرە ڕەفتارانە کەلە سەریان هەتا بنیان ڕەفتارهایێکی سەر پێیانەن لە بەرژەوەندی کێ دان؟ کێ سوود لەو بازییە سیاسییە سەقەتە وەردەگرێ؟ ئایا بەرژەوەندییەکانی نەتەوەی کوردستانێ پیرۆزترن (لەو قۆناغە ناسکەی کە دۆزی خەڵکی کوردستانێی پێدا تێدەپەڕی) یان دوو تێرمی دیکە بۆ مەسعوود بارزانیی؟ ئێکەک بۆی هەیە بڵێ، ئەو ڕەفتارانە، ئەگەر دەستی دەرەکیشیان تێدا نەبێ ــــ دەستی دەرەکیی دەستخۆشییان لێ دەکەن.

 

ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵاتی سەرۆکایەتیی کوردستانێ

وەك پێشتر هێمای لەبۆ کرا، ڕەخنەکانی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن بەشێوەکی گشتیی لەدەوری دەسەڵاتی سەرۆکی کوردستانێ سەما دەکەن ــــ کاتێکیش کە مرۆڤ لەو ڕوانگە سەرنج دەداتە ڕەخنەکانیان و  ڕەفتارەکانیان تەماشا دەکا، تێدەگا کە ئاستەمە ئەو بەرەی ئۆپۆزیسۆنە هێڵی نێوان چەمکی قانوونی دەستووریی و قانوونی قەزایی بە ڕۆشنیی ببینن ــــ جا چ بگا بەوەی کە بێن و لەسەر بابەتێکی قانوونیی ئاوها گرینگ بئاخفـن.  ئەوەی دەڵێن  کە دەسەڵاتێکی زۆرە  بە سەرۆکی کوردستانێ دراوە  ـــــ ئۆپۆزیسیۆن  ئەو دەسەڵاتە  لەو چارچێوەیە  دەقەبڵێنن کە سەرۆکی کوردستانێ، 

 

ـــــ دەسەڵاتی سەرۆکایەتیی هێزەکانی چەکداری مەملەکەتی هەیە

ـــــ دەسەڵاتی هەڵبژاردنی سەروەزیرانی هەیە

ـــــ دەسەڵاتی دانانی دادوەرانی دادگەی باڵای هەیە

 

ئەو دەسەڵاتەی سەرۆکی کوردستانێ (وەك ئۆپۆزیسیۆنیش دەزانێ لە سەر مەسعوود بارزانیی تاپۆ نەکرایە و بۆ ئەوانەی دوای ویشە)، ئاوێتەی دەسەڵاتەکانی دەستووریی سەرۆکایەتیی ئەمریکایێ و فڕەنسایێیە. هەردووک سەرۆك لەلایەن میللەت هەڵدەبژێردرێن. سەرۆکی فەڕەنسایێ سەروەزیران دەستنیشان دەکا و  لە بژارکردنی ئەندامانی کابینەی وەزیرانیش دەستێکی کارای هەیە، چونکە لە کۆتایی، ئەوە مافی سەرۆكە  کە  بڕیاری پەسن کردنیان بدا. سەرۆکی ئەمریکایێ بەجێگەی سەروەزیران کارگێڕی کابینەی وەزیران و وەزیرەکان هەڵدەبژێرێ، و  دەبێ وەزیرەکان لەلایەن سێنەتی ئەمریکایێ پەسند بکرێن (بۆئەوی پشتگیریی نوێنەرانی میللەتیش بەدەست بهێنن). هەردووک سەرۆك فەرماندەی هێزەکانی چەکداریی ولاتەکانیانن و ئەندامانی دادگەی پێداچوونەوە و دادگەی دەستووریی/باڵای  ولاتەکانیان هەڵدەبژێرن کە دیسان گەرەکە لەلایەن سێنەت/پارلەمان ڕەزامەندییان لەسەر بدرێ پێش ئەوەی  دەست بەکار بن. مافێکی دستووریی کە سەرۆکی فەڕەنسایێ هەیتی و پرێزدنتی ئەمریکایێ نیتی ئەوەیە کە سەرۆکی فەڕەنسایێ (بە کۆمەڵێك مەرج) لەبۆی هەیە کە پارلەمانی فەڕەنسایێ هەڵوەشێنێ (مافێک کە نادیموکراتیك و مەترسییدارە کە ئێک کەس لە لووتکەی مەملەکەت توانایێکی وەهای هەبێ (بە هەر مەرجێك و بۆ هەر مەبەستێك بێ)،  بتانی پارلەمان ‌هەڵوەشێنێ ــــ جا ئەو مافە سەرۆکایەتییە چ لە کوردستانێ بێ یان لە فەڕەنسایێ). بەڵام، لێرەکانێ داستانەکە لە چاویلکەی ئۆپۆزیسیۆنێ سەیر دەکرێ کە دەڵێن ئەو دەسەڵاتەی  بە سەرۆکی کوردستانێ دراوە  دیکتاتۆر لە کوردستانێ درووست دەکا ـــــ لێرە، ئێکەک بۆی هەیە لە بەرەی ئۆپۆزیسیۆن بپرسێ، داخوا کیهە لەو سەرۆکانەی ئەمریکایێ ـــ فەرەنسایێ دیکتاتۆرە؟  لەوش وێوەتر، سەرۆکی ئەمریکایێ مافی ڤیتۆی لەبەرامبەر کۆنگرێسی ئەمریکایێ هەیە ـــــ مافێك کە ڕەشنووسی دەستووری کوردستانێ بە سەرۆکی کورستانێی نەداوە.  لێرە،  گەرەکە  بگۆترێ  ـــــ بۆ هەر  ئۆبپزیسیۆنێك  ئەگەر شارەزایی لە قانوونی دەستووریی هەبێ، زەحمەتە مۆڵەت بە خۆی بدا کە ڕەخنەهایێکی ئاوها سەرپێیی لە بابەت و پڕۆسێسێکی وەها جیددی بگرێ.

 

ئەوەی دیکتاتۆر درووست دەکا، ئەو دەسەڵاتە نیە کە بەسەرۆکی کوردستانێ  درایە، بەڵکوو نەبوونی سیستەمی "چاودێریی و هەموار کردن" دەبێتە هۆی درووستکردنی دیکتاتۆر کە ئەویش لە ئەنجامی نەبوونی پارلەمانێکێ کارا درووست دەبی ـــــ باسێك هەتا ئێستاش بەرەی ئۆپۆزیسیۆن (چونکە خاوەنی ئەو بەرنامەیە نین کە پڕۆگرامهایێکی چێتر لە دەوڵەتی کوردستانێیان پێشکەش کردبێ) نەیانتوانیووە خۆیان لە قەرەی بدەن کە چۆن هەڵبژاردنی ئەندامانی پەرلەمانی کوردستانێ بخرێتە ناو ڕەهەندێک کە نەخشەی پارلەمانیی لە کوردستانێ درووست بکرێ بۆ ئەوەی  بە گوێرەی ژمارەی دانیشتووان "ناوچەی پارلەمانیی" دیار بکرێن و هەر ناوچەیێکیش ئەندامی خۆی بۆ پارلەمان هەڵبژێرێ. لەو ڕەهەندە، حیزبەکانی کورستانێش دەتانن بۆ هەر ناوچەیێکی پارلەمانیی، کاندیدی خۆیان هەبێ و کامپین بۆ خۆیان بکەن. لەوەش خۆشکامتر ئەوەیە کە دانیشتووانی هەر ناوچەیێکی پارلەمانییش دەزانن نوێنەرەکەیان لە پارلەمان کێیە  ـــــ  لەوێوە  میللەت بە دەنگێکی زەلال  و چاوێکی  چاودێر  لە پارلەمانێ  ڕا چاودێر و لە کاتی پێویست هەموارکەری پڕۆگرامەکانی دەوڵەت دەبێ.

لێ  دیارە، بەرەی  ئۆپۆزیسیۆن لەناو سایکڵێکی دژواری سیاسیی دەسووڕێنەوە و ئارمانجەکەشیان تەنێ سەرۆکی ئێستای کوردستانێیە ــــ دەنا ئەگەر مەرامیان هەموار کردنی دەستوور بایە،  با  بیانـهـێـلابا کە دەستوور  بخرێتە  ڕیفڕاندۆمی میللیی، و ئەو بەند و بنبەندانەی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن خوازیاری  هەموار کردنیان  بوون ـــــ هەموویان لەبۆ میللەت ڕۆشن کردبا  کە  لە کاتی ڕاپرسی نیشتمانیی  میللەت بڕیاری پەسنکردن  یان  ڕەدکردنیانی دابا. ئەوە دەکرا هەر لەسەرەتا بە ئەرکێکی ئەخلاقیی نیشتمانیی لە ڕەهەندێکی یاسایی و بەڕەویشێک کە پتر دڵسۆزیی وانی پێوە دیار با، وەکی بەرەیێکی خەمخۆر  پرۆسێسێکی دوو ــــ جەمسەرییان بەکار هێنابا. لە جەمسەرێك لەگەڵ سەرۆك و کاربەدەستانی دیکەی کوردستانێ و لە ویدیکە لەگەڵ هەڤوەلاتییان بکەوتنایە دایەڵۆگێکی یاسایی کە تێیدا نەک هەر گۆتە لە هەموار کردنی دەستوور کرابا، بەڵکوو لەو ڕێڕۆیەش، ئەدا و ڕەفتاری وان پرۆسێسی گیانی تەبایی لە کوردستانێ هێزمەندتر کردبا.

 

سیستەمی حوکمڕانیی لە دیدی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن

ئۆپۆزیسیۆن جەخت دەکا و دەڵێ کە سیستەمی حوکمڕانی لە کوردستانێ گەرەکە بکرێتە "پارلەمانیی." لێرە، گەرەکە ئەو پرسیارە لێیان بکرێ، ئایا مەبەست لە پارلەمانیی بوونی سیستەمی حوکمڕانی کورستانێ چیە؟ ئایا ئۆپۆزیسیۆن لەلای خۆی مانای ئەو داخوازییەی بۆ خۆی ڕۆشن کردۆتەوە لەکاتێک میللەت بۆ ئەو کارە هان دەدا؟ ئەوەتا  لە کوردستانێ پارلەمان وەک لکێك لە سێ لکەکانی دەوڵەت لە بوونە و کاری خۆی دەکا ـــــ ئەگەر مەبەستی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن ئەوە بێ  کە پارلەمان سەرۆکی کوردستانێ هەڵبژێرێ،  ئەمە ئەو مانایە ناگەیەنێ کە بە هەڵبژاردنی سەرۆك،  سیستەم دەبێتە پارلەمانیی. چونکە چ پارلەمان سەرۆك هەڵبژێری چ میللەت هەڵیبژێرێ، پارلەمان هەر  وەک لکێك لە کۆی لکەکەنی دیکە لە سیستەمی حوکمڕانیی دەمێنێتەوە. پاشان بە کیهە پێوەری دیموکراسیی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن لە کوردستانێ دەتانی بسەلمێنێ کە هەلبژاردنی سەرۆك  لەلایەن پارلەمانێ کە تەنێ چەند حیزبێک لەخۆ دەگرێ دیموکراتیکترە لەوەی کە میللەت سەرۆکی خۆی هەڵبژێرێ ــــ میللەتێک کە لە تەواوی هەڤوەلاتییانی دەنگدەر پێکهاتووە  کە  لەوانەیە زۆرینەی ئەو هەڤوەلاتییانە  سەر بە هیچ حیزبێکی سیاسیی نەبن، بەڵام نەتەوە و نیشتمانیی خۆیان خۆش دەوێ و مافی وانیشە پرێزدنتی خۆیان هەڵبژێرن. ئۆپۆزیسیۆن کە لەلای خۆی قسە لە دیموکراتیزەی کوردستانێ دەکا، بۆچی بە کردەوە  مەودای دیومکراسیی لەهەمبەر میللەت گچکە دەکا؟

 

 ڕێکخەری بزووتنەوی گۆڕان دەڵێ کە دەبێ سیستەمی حوکمڕانیی لە کوردستانێ ببێتە پارلەمانیی وەکی هی ئێراقێ کە سەروەزیران دەوڵەتدارێتیی بکا، و سەرۆکایەتیی پۆستێکی تەشریفاتیی بێ. لێرە گەرەکە  پرسیاری ئەوەیان لێ بکرێ ــــ ئایا ئێراقی شووم و زەلیل چ  فەرهەنگێکی سیاسیی وەهای درووست کردیە کە خەڵکی کوردستانێ وەکی مۆدێل بەکاری بهێنن؟  ئەگەر بڕیار بێ بۆ کارێکی ئەوها سەرەکیی و جیددی کوردستانییان  چاو لە ئێراقێ بکەن، بۆچی چەندان دەهەیە جەنگی ئەو وڵاتە قەڵپ و داگیرکەرە دەکەن بۆ ئەوەی خەڵکی کوردستانێ خاوەنی بریاری خۆی لەمەڕ سەرنوێشتی خۆی بێ. ئێستا کە خەڵکی ئەو مەملەکەتە خێرنەدیوە  تا ئەندازەیێك  مافەکانی خۆی بەدەست هێناوە و بواری ئەوەی هەیە لەبارەی هەندێ شت ئازادانە ـــــ دوور لە کارێگەرێتیی سیاسەتی عارەبان لە بەغدایێ، بڕیاری خۆیان بدەن، بۆچی ئۆپۆزیسیۆنی کوردستانێ بەزۆری زۆرداری دەیەوێ ڕووی خەلكی کوردستانێ بەرەو بەغـدایێ بسووڕێنێتەوە و وەهایان  لێبکا کە جارەکی دیکە بەغـدا ببێتەوە قودوەیان؟

 

ئەگەر مەبەستی بەرەی ئۆپۆزیسیۆنیش ئەوەیە کە ڕێگە لە سەرۆکی ئێستای کوردستانێ بگرن کە وی نەتانی خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتیی هەڵبژێرێتەوە ـــــ لەوەش وێوەتر، دەیانەوێ کە سەروەزیران کارگێڕێتیی مەملەکەت بکا. لێرە،  پرسیارێکی دیکە دێتە ژیان ـــــ ئایا ئەو بەرەی ئۆپۆزیسیۆنە  دەتانوانن ڕێگە لە مەسعوود بارزانیی بگرن کە خۆی بۆپۆستی سەروەزیران هەڵنەبژێرێ و لەبۆ چەند تێرمێکی دیکەش وەکی سەرۆك، بەڵام لە پۆستێکی دیکە ڕێبەرایەتیی نیشتمان نەکا؟ لە تەنیشت ئەوەش، ئایا کێ دەتوانێ ڕێگری لە ئەندامانی دیکەی هەمان خانەوادە بکا  ئەگەر ئێکەکیان بیەوێ خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتیی کوردستانێ هەڵبژێرێ؟ لەوەختێک هەقیقەتی بەرچاو ئەوە بێ، و بەرەی ئۆپۆزیسیۆنیش ئەو هەقیقەتە ببینن ـــــ ئایا دەکرێ کە ئۆپۆزیسیۆن بە جۆرێکی ئاوهایی بە بێ پلانێکی کارا ئەوها ڕەفتار بکا؟ ئایا بۆچی (بەنا بە میدیای کوردیی)، ڕێکخەری بزووتنەوەی گۆڕان لە دیداری خۆی لەگەڵ پرێزدنت مەسعوود بارزانیی بە وی دەڵێ "کوردستان لە دەستێکی ئەمین دایە" لە دەرێش دەیەوێ زیکرێکی دیکە بە میللەت بکا؟ ئایا  لەو قۆناغە ناسکەی ئێستاکانێ  کە میللەتی پێدا تێدەپەڕێ، ئەگەر تێرمێکی دیکەی سەرۆکایەتیی لەو "دەستە ئەمینە" بمێنی، کۆتایی بە پڕۆسێسی کاری بەرەی ئۆپۆزیسیۆن دەهێندرێ؟!

 

ئەمریکا کە ئێکەکە  لە وڵاتەکانی  دەستووریی  لەسەر ئاستی جیهانێ کە  دوو تێرمی بۆ سەرۆکایەتیی لە دەستوورێ  دیار کردیە کەچی لە ساڵەکانی دووەم جەنگی جیهانگیر کاتێک ئەمریکا لە قەیرانی جەنگ بوو، کۆنگرێسی ئەمریکایێ تێرمێکی دیکەی بۆ پرێزدنت فڕانکلین رۆزڤێلت درێژ کرد. پرێزدنت ڕۆزڤێلت لە ساڵی ١٩٣٣ بە سەرۆک هەڵبژێردرا ـــ ڕۆزڤێلت هێشتا لە تێرمی دووەمی سەرۆکایەتیی خۆی  بوو کە جەنگی جیهانگیر هەلگیرسا ــــ بە پێوانەی دەستوورێ گەرەك بوو پاش دوو تێرم،  لە ساڵی ١٩٤١ مرۆڤێکی دیکە پۆستی سەرۆکایەتیی وەرگرێ، بەلام لەبەر قەیرانەکە کۆنگرێس تێرمێکی دیکەی بۆ درێژ کرد کە تاساڵی ١٩٤٥ مۆڵەتی پێ دا.

 

قەیرانی ئەمریکا لە ساڵانی دووەم جەنگی جیهانگیر، لە سەر ئاستی نەتەوایەتیی،  لە قەیرانی ئێستای کوردستانێ  نە گەورەتر بوو نە مەترسییدارتر ــــ چونکە ئەمریکا لە چواردەور بە وڵاتانی داگیرکەر ئابلۆقە نەدرا بوو، و وێ تەنێ لە قەیرانی جەنگێکی مەزن بوو، هەڵبەت ئەویش لە کێشوەرێکی دیکە کە هەزاران کیلۆمەتر لەوێ دوور بوو. جا لێرەکانێ دەکرێ بگۆترێ، ئەگەر هەستی بەرپرسێتیی بۆ نەتەوە و نیشتمان لەلایەن بەرەی ئۆپۆزیسیۆن  بە ئەندازەیێکی وەها هەبا کە بەرپرسێتیی ئەخلاقیی نیشتمانیی  تێدا ڕەچاو کرابا، دەکرا لە بەرامبەر ئەو کارە  کە هێندەی نەدەهێنا  ئەو بەزمە کرێتەی لەسەر درووست بکرێ ـــــ دەکرا  ئەو ئەرکە نیشتمانییە بە جۆرێک ئەدا کرابا  کە لەوێرا دوعای خێر لەلایەن میللەت لەبۆ تەواوی پێکهاتەی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن کرابا.

 

ناتەندرووسـتـێـتـیـی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن و بێ بەرنامەیی وان

ئۆپۆزیسیۆن لەسەر ئەوە ئایدیایە کارێ دەکا  کە کاری ئۆپۆزیسیۆن ئەوەیە  کێماسییەکانی دەوڵەت نیشان بدا ـــــ لێ، لە ڕاستیی مەودای کاری ئۆپۆزیسیۆن لەوە گەورەتر و سەختترە ـــــ کێماسیی نیشان دان بە شێوەکی سەرەکیی کاری میدیایە کە میدیاش لەو بارە  درێغی نەکردووە (هەندێکیان، بەس هەواڵەکە لە دژی دوو حیزبی دەسەڵاتدار بێ تەنانەت ئەگەر درۆش بێ لە بڵاوکردنەوەی ناسڵەمێنەوە). کاری ئۆپۆزیسیۆن لە تەنیشت دەستنیشانکردنی کێماسییەکانی ناو کۆمەڵگەی کوردستانێ گەرەکە ئاڵترنەتیڤیشی بۆ هەر کێماسییەك هەبێ کە وێدەچێ بەرەی ئۆپۆزیسیۆنی کۆردستانێ ئاڵترنەتیڤی نەبێ، چونکە لەوە  ناچێ  ئۆپۆزیسیۆنێك  بێ  کە دارای پلان و پرۆگرام بێ. بۆ ئۆپۆزیسیۆن گەرەکە بزانن کە ئەرکی وان لە هی حیزبی دەسەڵات بەدەست سەنگینتر و زێترە، چونکە  حیزب/حیزبهایێکی دەسەڵاتدار کە کار دەکەن ــــ باش یان خراپ بە بەرچاوی خەڵک کار دەکەن. بەڵام،  کاتێک کە ئۆپۆزیسیۆن ناڕەزایی لەبەرامبەر بەرنامەکانی وان دەردەبڕێ گەرەکە پرۆگرامهایێکی چێتر لەهی وان پێشکەش بە میللەت بکا ـــــ شتێک کە ئۆپۆزیسیۆنی کوردستانێ نەیکردیە، چونکە بەرەی ئۆپۆزیسیۆنی کوردستانێ ئۆپۆزیسیۆنەك نەبووە  کە بە جۆرێکی تەندرووست دامەزرابێ. بە جێگەی پرۆگرام بۆ ئاییندەی خەڵکی کوردستانێ، کە دامەزران، ڕێکخەری بزووتنەوەی گۆڕان "گۆڕان بۆچی" نووسی، و وەکوو کارێکی کڵیشەیی هەر حیزبێک کە لە دوای هەرەسی شۆرشی نیشتمانیی ئەیلوولێ دامەزرا، ئەو کلیشەیەی نووسی کە زەروورەتی مێژوویی لەبۆ دامەزراندنی خۆی بە میللەت ڕابگەینی و ئاگەداریان بکا کە تەنێ ئەو حیزبە نوێیە دەتوانێ میللەتی کوردستانێ لەو لەجەنە دەربێنێ. نا تەندرووستێتیی ئۆپۆزیسیۆنی کوردستانێ لەوە سەرچاوە دەگرێ کە هیچ ئێکەک لەو پرۆگرامانەی خوارێیان نیە:

 

١) پڕۆگرامی ئابووریی کە تێیدا ژێرخانی ئابووریی کوردستانێ ببوژێنێتەوە کە کوردستان بە هەموو سەرمایەکانی سەرحەرد و بنحەردی ببێتە وجوودێکی ئابووریی لە ناوچە.

 

٢) پڕۆگرامی کۆمەڵایێتیی کە تێیدا میللەت بە ئەرکەکانی ئەخلاقیی کۆمەڵایەتیی و پەروەردی سیڤیلیی بەرەو ئاییندەکی گەشاوەتر ڕێنوێیی بکا.

 

٣) پڕۆگرامی فەرهەنگیی کە تێدا هەوڵ بدرێ لایەنەکانی دیکەی میللەت لە ڕەهەندەکانی کەلتووریی بگەشێندرێنەوە  و مێژووی نەتەوایەتیی کە لە لایەن داگیرکەران لە هەندێ جێگە دزراوە، لەو شوێنەی بۆیان نەدزرابێ شێواندیتیان ــــــ ئەو مێژووە جارێکی دیکە وەدۆزرێ و بگێڕدرێتەوە ناو خەزێنەی کەڕامەتی نەتەوایەتیی.

 

٤) پڕۆگرامی سیاسیی کە تێیدا قەوارەی فەلسەفەی سیاسەتێکی تەندرووست دابڕێژێ کە لەسەر بونیادی ڕێزی دووــ لایەنە بێ، تەکیە بە دایەڵۆگ بکا، و کۆشا بێ بۆ ئەوەی هەڤوەڵاتییان بە ڕاستگۆیی ڕابهێنێ و کوردستانیش لەسەرووی هەموو مەرامەکانی دیکە دابنێن.

 

ئۆپۆزیسیۆنێک کە دارای پرۆگرامهایێکی ئاوهایی نەبێ ناتوانێ ڕەهەندێکی تەندرووستی نیشتمانیی پەی بکا ــــ بۆیە هەر لەبەر نەبوونی ئەو پڕۆگرامانە بەرەی ئۆپۆزیسیۆن لەناو سایکڵێك  دەسووڕێتەوە و بەردەوام شتهایێكی هاوجۆری "گۆڕان بۆچی" بۆ میللەت دووبارە دەکاتەوە. لە تەنیشت ئەو بێبەرنامەییەش وێدەچێ ئەو ئۆپۆزیسیۆنە، ئۆپۆزیسیۆنێکی بێتەحەموولیش بێ. جا  بۆ ئۆپۆزیسیۆنێك کە ئاوها بێبەرنامە و بێسەبر بێ چۆن دەتوانێ فەرهەنگی سیاسیی لە کوردستانێ بگۆڕێ.  

 

جیاوازیی لە نێوان سازانی نیشتیمانیی و سازانی سیاسیی

لە کوردستانێ ئەوانەی میمبەر بەدەستن،  دێنە سەر میمبەرەکانیان ودەڵێن گەرەکە "سازانی نیشتیمانیی" بکرێ ـــــ دەبێ دەستوور بگێڕدرێتەوە پارلەمانێ بۆئەوەی "تەعـدیڵ" بکرێ ـــــ تەعـدیل بکرێ!! لەکنە خۆ، ئەوانە عەقلی سیاسیی چاودێر و بڕیاردەرن لەمەڕ ئاییندەی کوردستانێ. ئەوانە بە گۆتە دەڵێن سازانی نیشتیمانیی، لێ بە کردە دژی گۆتەی خۆیان ڕەفتار دەکەن ـــــ وەکی برێی، نەزانن جیاوازی لە بەینی "سازانی نیشتیمانیی" و "سازانی سیاسیی" چیە. سازانی نیشتیمانیی یەنی "تەوافوقی نیشتیمانیی" و سازانی سیاسیی یەنی "تەوافوقی سیاسیی." ئەوانە، لە وەختێک دەڵێن دەبێ ڕەشنووسی دەستوور بگیڕدرێتەوە پارلەمانێ ـــــ گەرەکە ئەوەیان وەبیر بهێندرێتەوە کە پارلەمان جێگەی سازانی نیشتیمانیی نیە، بەڵکوو شوێنی سازانی سیاسییە. چونکە لەو جێگە تەنێ پێکهاتەکانی سیاسیی بوونیان هەیە و هەر لایەنە  بۆ بەرژەوەندیی خۆی "سازان/تەوافوق" لەگەڵ ئەوی دیکە دەکا. هەڵبەت هەر ئێکەکیش لەو لایەنانەی سیاسیی ناو پارلەمانێ پێگەی جەماوەریی خۆی هەیە کە بە قەوارەی ژمارەی ئەندامان و لایەنگرانیان دەقەبڵێندرێ. بەڵام، لە دەرەوی قەوارەی ئەو لایەنانە ملیۆنان هەڤوەڵاتیی هەن کە ئەگەر لە ئەندامانی ئەو لایەنانە دڵسۆزتر نەبن نادڵسۆزتر نین. جا، کە سازان لە پارلەمانێ دەکرێ ئەو ملیۆنان هەڤوەڵاتییانە ئەگەر وەلاش نەنرێن هێندە جێسەرنجی لایەنەکانی سیاسیی ناو پارلەمانێ نابن. لێ بەلێ، کاتێك سازانی نیشتیمانیی دەکرێ، لە حاڵەتێک کە هەر نیشتیمانییەک خاوەنی دەنگی خۆیتی، و دەنگی خۆی وەکی ڕەنگی خۆی نیشان دەدا، و لەو پڕۆسێسە  دیموکراتیکە کە کۆی گشتیی ملیۆنان نیشتیمانییان لەخۆ دەگرێ "سازانی نیشتیمانیی" درووست دەبێ، چونکە پڕۆسێسی سازانەکە بە کۆی گشتیی نیشتیمانییان بووە نەك تەنێ سێ ــــ چار حیزبی سیاسیی لە پارلەمانێ. لەبەرهەندێ، گەرەکە بگوتری کە مخابن لە نەتیجەی نەبوونی هوشیاریی فەرهەنگی سیاسیی  و ناشارەزایی میمبەر بەدەستەکان مافی سازانی نیشتیمانییان لە میللەتی کوردستانێ سەند و کاری ڕەشنووسی دەستوورێیان لە زهنیەتی سیاسەتێکی ناتەندرووست لە پارلەمانێ گیرۆدە کرد کە وێدەچی کارەکەیان دژوارتر کرد بێ. لێرەکانێ، گەرەکە ئەوەش بەو میمبەر بەدەستانە بگوترێ کە "تەعـدیل" لە هەر کاتێك کە میللەت بیەوێ دەکرێ ئەنجام بدرێ!

 

کۆتایی

لەکۆتایی، بەچاو خشاندنێک بە فەرهەنگیی سیاسیی کوردستانێ، مرۆڤ دەبینی کە لەگەڵ ئەوەی  فرە حیزبیی درووست بووە، بەڵام هێشتا فەرهەنگێکی ناتەندرووست ئەو پێکهاتانەی پۆشاندووە ـــــ بۆ نموونە، کە تەماشای "هاوپەیمانێتیی" نێوان پارتی و یەکیەتیی دەکەی تا ئەندازەیێکی بەرچاو هەمان ناتەندرووستێتیی دەبینی (با زۆریش بۆ دواوە نەگەڕێینەوە و تەنێ دوو لە رووداوەکانی ئەو دواییانەی نێوان ئەو دوو حیزبە  بخەینە بەرچاو).  پێش ئەوەی پڕۆسێسی هەڵبژاردن دەست پێ بکا، خەسرۆ گۆران کە بەرپرسی پێکهاتەی هەڵبژاردنە لەلایەن پارتی،  گۆتی کە "لە هەڵبژاردنی ئاییندە پارتی پلەی یەک، بزووتنەوەی گۆڕان پلەی دوو، و یەکییەتیی پلەی سێ" بەدەست دێنن." کە ئەوە،  تا  ئەندازەیێك  بووە هۆی سەخڵەت کردنی یەکییەتیی هاوپەیمانیان. یەکییەتییش ناهەق نەبوون وەکی هاوپەیمان گلەیی خۆیان لەو ڕەفتارەی خەسرۆ گۆران بکەن! جا  لێرە، ئێکەک لەبۆی هەیە  لە خەسرۆ گۆران بپرسێ داخوا ئەوە چ ڕێزدانانێکە بۆ ئەو "هاوپەیمانە ستراتیژییەی" خۆتان  کە لەگەڵ یەکییەتیی هەتانە  کە بەبێ ئاگەداری وان دەچیتە سەر میمبەر و ئۆپۆزیسیۆن دەخەیتە پێش هاوپەیمانەکەی خۆتان؟ داخوا ئەو ئامارەی لە ئەنجامی کیهە ڕاپرسی بەدەست هێناوە؟  وەک  دەریش کەوت پێشبینییەکەی ئەو زاتە نادرووست بوو، چونکە لەو شوێنانەی کە پارتی دەنگی ئێکەمی بدەست نەهێنا بوو، یەکییەتیی دەنگی ئێکەمی بەدەست هێنا بوو ـــــ نەک هەر ئەمەش، ڕێژەی دەنگی گۆڕان هێشتا لەوەی پێشبینیی دەکرا لە خوارتر بوو. ئەو کارەی خەسرۆ گۆران کردی، کارێکی وێنەچوو بوو. لێ، لەوەش وێنەچووتر کاری جەلال تالەبانیی بوو کە بە جێگەی ئەوەی تێبینییەکانی خۆی لەمەڕ دەستوورێ  لەلای "هاوپەیمانی ستراتیژیی" خۆی، مەسعوود بارزانیی باس بکا، هەستا بوو  چوو بووە لای نۆشێروانی ئۆپۆزیسیۆن لە دەباشان، لەوێ گوتبووی کە "دەبێ دەستوور بگێڕدرێتەوە پارلەمان." ئەو ڕەفتارەی جەلال تاڵەبانیی بە پێچەوانەی فەرهەنگی هاوپەیمانێتیی بوو، و کارێک بوو کە یارمەتیی بەرەی ئۆپۆزیسیۆنی  دا کە گرفتەکە بکەنە کێشەیێکی قەیرانیی. ئەو ڕەفتارەی جەلال تالەبانیی بووە هۆی ئەوەی کە بەرەی ئۆپۆزیسیۆن و یەکییەتیی پێکەوە لەبارەی چەمکی "سازانی نیشتمانیی و سازانی سیاسیی" سەر لە میللەت بشێوێنن.

 

هەر ئەو رەفتارانەی ناتەندرووستی وان  لەگەڵ ئێکدی و لەبەرامبەر ئێکدی بۆنەتە هۆی ئەوەی  کە فەرهەنگی سیاسیی کوردستانێ لەنێو مەدارێکی ناساخـڵەمی سیاسیی بمێنێتەوە  کە بە یەقین بۆتە هۆی لاواز کردنی پێگەی خەڵکی کوردستانێ لەسەر ئاستەکانی ناوچە و جیهانێ ـــــ ئەمەش خەتایێکی گەورەیە لەبەرامبەر ئەو میللەتە جوامێرەی کوردستانێ دەکرێ ــــ خەتایێک کە  مێژوو لە خەتاکارەکان خۆش نابێ.       

لـەگـەڵ عـەبـدوڵا ئـۆجـەلان لـە ئـەسـیـنـایێ  ڕا هـەتـا نـایـڕۆبـی 

 

دیمانە لەگەڵ ئەفسەری پێشینی ئاساییشی یۆنانستانێ، ساڤاس کالێنتێردیس

 

دیمانەگەر: نوورەدین وەیسی

وەرگێر لە ئینگلیزیی: کرمانج گوندیی

 

ساڤاس کالێنتێردیس

 

ساڤاس کالێنتێردیس بلۆگەر، نووسەر، و ئەفسەری پێشینی ئاژانسی ئاساییشی یۆنانستانێیە. لەو دیمانە تایبەتە بۆ ئێکەمجار لە بارەی سەفەری خۆی دەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان پاش ئەوەی ئۆجەلان ناچار کرا کە سووریا جێبهێڵێ تا چوونیان بۆ یڕۆبی دەسگیریی و ڕادەستکردنی ئۆجەلان بە تورکان قسە دەکانا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەو دیمانە لە ٧ ی مانگی مای ٢٠١٣، لەگەڵ ساڤاس کالێنتێردیس ئەنجام دراوە. ساڤاس ئەو کەسە بوو کە هاوسەفەری عەبدوڵا ئۆجەلان بوو کە ئۆجەلان لە ئەسینا بۆ مۆسکۆ بۆ ڕۆم، دیسان بۆ مۆسکۆ، دیسان بۆ ئەسینا، و لە دوایی بۆ نایڕۆبی پێتەختی کینیایێ کە لەوێ لە ئەنجامی پیلانێکی خیانەتکارانەی جیهانیی کە دەوڵەتی بیڵ کلینتن، سەرۆکی ئەمریکا ڕێڤەی دەبرد، دەسگیر و ڕادەستی تورکان کرا.

ئەو دیمانە ڕۆناکیی دەخاتە سەر هەندێک لایەنی نەزانراوی سیماکانی ئەو مەینەتەی کە عەبدوڵا ئۆجەلان لەو ماوەیە تووشی ببوو. ئەوە ئاشکرا دەکا کە هەندێک لە وڵاتان، تێیاندا یۆنانستان، ئیتالیا، و ڕووسیا زۆر بە سەختی هەولیان دابوو کە جێگەکی ئەمین بە ئۆجولان بدەن یان بۆی وەدۆزن. ئەوەش دەخاتە ڕوو کە چلۆن بیڵ کڵینتن و دەوڵەتەکەی وی نامرۆڤانە گوشاریان خستبووە سەر ئەو وڵاتانە کە ئۆجەلان نەحەوینن. ئەو دیمانە، ئەوە نیشان دەدا کە حکوومەتی کڵینتن لایەنی سەرەکیی بوو لە دەسگیر کردن و ڕادەستکردنەوەی ئۆجەلان بە تورکان. هەڵبەت، ئەمە ڕۆڵی ئیسرائیلییەکان کێم ناکا بەوەی کە سازمانی سیخووڕی خۆیان بۆ وەدۆزینی ئۆجەلانێ خستە کار ــــ بەڵام، ئەگەر ئەمریکا ڕێڤەبەری ئەو کارەی نەکردبا، ئیسڕائیلییەکان خۆبەخشانە خۆیان تێکەڵی کارێکی وەها دژوار نەدەکرد، چونکە ئیسڕائیل ئەو تاوانا جیهانییەی نەبوو کە بتانی سەردارێتیی پیلانێکی ئاوهایی بکا، لێ، ڕێبەرایەتیی ئەمریکا ئاسانکاری بۆ ئیسڕائیلییەکان کرد کە ڕۆڵی وێنەچووی خۆیان ببینن

 جێیسەرسوڕمانە، پێش ئەوەی کڵینتن بڕیاری ڕێبەرایەتیی کردنی ئەو کارەی خۆی لەسەر ئاستی جیهانێ لە دژی کوردان بدا، کوردان کە چەوساوەترین میللەتن لەژێر دەستووری ڕەگەزپارستانەی تورکان ــــ دەستوورێک کە هەتا ئێستاکانێش نکۆڵی لە وجوودی کوردان لە تورکیا دەکا ــــ پێش ئەوەی ئەو کارە بکا، وی نامەیەیێکی کەسیی لەلایەن عەبدوڵا ئۆجەلان پێگەیشتبوو کە تێیدا داوای لێ کرد بوو کە ئەمریکا یارمەتییان بدا بۆ ئەوەی چارەیێک بۆ دۆزی کوردان لە تورکیایێ وەدۆزن. . کڵینتن نە تەنێ سووکایەتیی بە داخوازییەکەی ئۆجەلان کرد بەوەی کە پشتگویی خست، بەڵکوو تاوانێکی دژواریی لە دژی وی و میللەتی وی ئەنجام دا. کڵینتن ئەو تاوانەی لە دژی میللەتێک ئەنجام دا کە هەمیشە دۆستایەتیی ئەمریکایێی ویستووە.  

 دیمانەکە ئەو هەقیقەتەش ئاشکرا دەکا کە ئەو وڵاتانەی پێشتر هێمایان پێکرا، ئەگەرچی لەژێر گوشار ئەو کارەیان کرد کە دەوڵەتی کڵینتن ویستی، لێ باوەڕیان بە دۆزی عادیلانەی ئۆجەلان و بزاڤی ئازادیخوازانەی وی هەبوو. کاتێکیان کە کڵینتن بە تیلەفۆن پێوەندی بە سەروەزیرانی ئیتالیا، ماسیمۆ داڵێما دەکا و پێی دەڵێ کە مۆڵەت بە ئۆجەلان نەدا کە لە ئیتالیا بمێنێ چونکە وی "تیرۆریستە،" داڵێما جەدەل لەگەڵ کڵینتن دەکا و پیێ دەڵێ کە ئۆجەلان "تیرۆریست" نیە، بەڵکوو وی رێبەرایەتیی دۆزیکی عادیلانە بۆ میللەتی خۆی دەکا. یۆنانستان، ئیتالیا، ڕووسیا، و لەوانەیە وڵاتانێکی دیکەش لە ئۆروپایێ کە کەوتنە ژێر گوشاری ئەمریکایێ لەگەڵ ئەو کارەی حکوومەتی کڵینتن نەبوون، بەڵام کارەکەیان لە بن گوشاری ئەمریکا ئەنجام دا.

مێژوو سەلماندی کە ئەمریکاییەکان، ئیسڕائیلییەکان، تورکەکان، و ئەوانی تریش کە بەشدارییان لەو کارە بێئەخلاقاییە کرد چەند غەڵەت بوون. ئەوان وەها هزرین کە بە بزرکردنی ئۆجەلان لەبەر چاوان، زۆر ناخایەنێ کە پەکەکە لەباردەچی و مەحوو دەبێ؛ کوردەکانیش لە باکووری کوردستانێ توانای ئەوەیان نامێنێ کە درێژە بە خەباتی خۆیان بدەن. خۆشبەختانە، مەیلی پڕهێزی ئۆجەلان و میللەتی کوردستانێ بۆ ئازادیی و عەدالەت سەلماندی کە ئەوان هەڵە بوون. ڕووحیەی کوردیی لە دژی هەر پیلانێکی خیانەتکارانەی جیهانێ بەهێز و بەرز خۆی ڕاگرت. ئۆجەلان، ئەگەرچی لەنێو گرتیخانەی تورکانە، هێزمەند و کەڕامەتمەندانە، بە ڕووحییەکی پڕهێز لە پێناوی وەدەستهێنانی مافەکانی میللەتی خۆی درێژەی بە خەبات دا. خودا یار بێ، لە ئاییندەکی نێزیک وی قەدەم دەهاوێتە دەرێی گرتیخانەی دوورگە و وەکی قارەمانێکی نەتەوەیی پێشوازیی لێدەکرێ هەروەک چۆن لە فێبریوەری ١٩٩٠، نێڵسن ماندێڵا لە گرتیخان هاتە دەرێ و وەك ڕێبەری نەتەوەیی ئەفریکای باشوور پێشوازیی لێکرا.

 لێرە ڕا، دیمانکە بخوێنەوە و خٶشت بڕیار بدە!

 

کـرمـانـج گـونـدیـی

   ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پ: کەینێ بۆ جاری ئێکەم لەگەڵ پرسگرێکی کوردیی ئاشنا بووی؟

 و: بۆ جاری ئێکەم کە لە بارەی دیرۆکی کوردی فێر بووم ئەو کاتە بوو کە لە ئەکادیمی ئەسکەریی قوتابیی بووم. لەو کاتەی کە مشاور بووم لە کونسوڵی یۆنانێ لە ئەزمیرێ (١٩٩٢-١٩٩٧) زانیاری من لەمەڕ دۆزی کوردیی قوولتر بۆوە. لەوێڕا، بەتەواویی بەئاگا بووم لەبارەی ناعەدالەتیی و چەوساندەنەوەی کوردان لە تورکیایێ. لە ماوەی کارم لەوێ یارمەتیی زۆرێک لە کوردانم دا و ئاسانکارییم لەبۆ ئەوانە کرد کە دەیانویست ڤیزا وەدەست بهێنن بۆ ئەوەی تورکیا جێبهێڵن و لە چەوساندنەوە ڕزگارییان ببێ.

 پ: کەینێ بۆ جاری ئێکەم ئۆجەلانت دیت ؟

 و: من وی دیت پاش ئەوەی کە  وی  ناچار کرا سووریا جێبهێلێ و بێتە یۆنانستانێ. لە ١٠ ی ئۆکتۆبەری ١٩٩٨، دەوڵەتی یۆنانساتانێ داوای لەمن کرد کە هاوسەفەرێتیی ئۆجەلان بۆ ڕووسیایێ لە نێو تەیارە بکەم. دەوڵەتی سووریا چار ڕۆژی بە ئۆجەلان دا بوو کە وڵاتی وان جێبێڵێ. لەهەمانکات، ئۆجەلان پێوەندی بە ئەندام پارلەمانێکی یۆنانێ کرد بوو بۆ ئەوەی یارمەتیی بدا کە ڕێگەکی لەبۆ وەدۆزی کە لە یۆنانێ بمێنێ. ئۆجەلان، بە تەیارەکی سووریایێ کە لە شامێ لە بۆ ستۆکهۆڵمێ دەچوو گەیشتە ئەسینایێ.   

پ: ئەو ئەندام پارلەمانەی یۆنانساتانێ کێ بوو؟

 و: سەربازێکی کەونەکاری یۆنانساتانێ بە نێوی  کۆستاس بادۆڤاس کە دۆستێکی ئۆجەلان و پشتیوانێکی کوردان بوو. تەمەنی وی ئەلئانەکانێ نێزیکەی ٨٠ ساڵە.

پ: چەند کەس هاوسەفەری ئۆجەلانێ بوون لەسەفەری وی بۆ ئەسینایێ؟

 و: سێ کەس هاوسەفەرانی وی بوون، خانم ئەندامێکی پەکەکە بە نێوی ڕۆزەرین، و دوو ئەفسەری سیخوریی سووریایێ کە ئێکەکیان زۆر نێزیکی حافیز ئەسەد (سەرۆکی پێشینی سووریایێ و بابی بەشار ئەسەد) بوو. ئۆجەلان پێش گەیشتنتی بە ئەسینایێ پێوەندی بە بادۆڤاسی ئەندام پارلەمان کرد بوو، و بادۆڤاسیش بەبێ ئەوەی نێوی ئۆجەلان بهێنێ، وەزیری پێوە ندییداری ئاگەدار کرد بوو کە مرۆڤێکی گرینگ لە ڕێگەیە و بۆ یۆنانستانێ دێ، داوای لە وەزیر کرد بوو کە ئامادەکاریی بۆ میوانەکە لە فڕینگە بکا. پاش ئەوەی کە تەیارەی ئۆجەلان شامێی جێهێشت بوو، بادۆڤاس لە گەیشتنی حەتمیی ئەو "مرۆڤە گرینگە" بۆ ئەسینایێ وەزیری ئاگەدار کرد بوو.

 پ: ئۆجەلان چ جۆرە پاسپۆرتێکی پێ بوو؟

و: پاسپۆرتیکێ تورکیی پێ بوو بە نێوی "عەبدوڵا کورد." کاتێک کە وەزیر پرسیاری لە بادۆڤاس کرد بوو ناوی میوان چیە، وی بە وەزیری گوتبوو  عەبدوڵا کورد. ئەوکات وەزیر زانی بووی کە میوان لە وانەیە ئۆجەلان بێ. ئەنجا، وەزیر تیەلفۆنی بۆ سەرۆکی ئاساییشی یۆنانستانێ کرد بوو، و پێی گوتبوو کە لەماوەی نیوکاژمێر ئۆجەلان دەگاتە ئەسینایێ. دواتر، سەرۆکی ئاساییش پێوەندی بەمن کرد و پرسیاری کرد، "ئۆجەلان لە کوێیە؟"

 "وی لە هەمان جێگەیە کە هەمیشە لێی بووە،" من وەرامم داوە. دوایی سەرۆکی ئاساییش داوای لێم کرد کە بەبێ دەنگیی بۆ پەیا کردنی شوێنی ئۆجەلان بگەڕێم. من پێوەندییم بە هەندێک لە کوردانی دۆست لە ئۆڕوپا کرد، بەڵام هیچ کامیان زانیارییان لەمەڕ جێگەی ئۆجەلان نەبوو. دواتر، سەرۆکی ئاساییش داوای لێم کرد کە لەگەڵ وی بچمە فڕینگە، و لە ڕێگە پێمی گوت کە ئۆجەلان بەزوویی دەگاتە ئەسینایێ.

 پ: ئێوە چۆن پێشوازییتان لە ئۆجەلان کرد؟

و: لە ڕۆژی هەینیێ، ڕێکەوتی ١٠ ی ئۆکتۆبەری ١٩٩٨، ئێمە چووین بۆ فڕینگە. کاتێک کە ئێمە چووینە ناو فڕینگە، وێدەچوو کە ڕۆزەرین پێوەندی بە بادۆڤاس کە خەمخۆری ئۆجەلان بوو، کردبوو، بەڵام تیلەفۆنەکەی وی کوژێندرا بۆوە چونکە وی ئەوکات لەدیداری سەروەزیران بوو کە لە بارەی گەیشتنی ئۆجەلان ئاگەداریی بکا.

 پ: ئۆجەلان لە کوێ بوو؟

 و: وی لە گۆشەیێک لە پشووگەی مرۆڤانی گرینگ دانیشت بوو. ئێمە بەرەو ڕووی وی چووین و بەخێرهاتنمان لێکرد. سەرۆکی ئاساییش دوای پێمی گوت کە ڕێنوێنی ئۆجەلان بکەم بۆ ئێکەک لە ئۆفیسەکان لە فڕینگە. لەوێ، سەرۆکی ئاساییش و ئۆجەلان کەوتنە وتووێژ. ئۆجەلان بە تورکیی دەئاخفت و ئەزیش تەرجەمەم دەکرد.

 پ: حاڵەتی سایکۆلۆژیی و زەوقی ئۆجەلان چۆن بوو؟

 و: ئەگەرچی، وێدەچوو پەرێشان بێ، و لەژێر گوشارێکی سایکۆلۆژیی زۆر بوو، لێ، لەسەرخۆ و سەبوور بوو. سەرۆکی ئاساییش کەوتبووە ژێر کارێگەرێتیی شارەزایی ئۆجەلان لەبارەی دیپلۆماسیی. سەرۆکی ئاساییش بە ئۆجەلانی گوت کە دەوڵەتی یۆنانێ ئاگەداریی هاتنی وی بۆ یۆنانستانێ نەبووە، بەڵام ئۆجەلان پێی گوت کە پێش ئەوەی بۆ ئەسینایێ وەڕێ کەوێ، بادۆڤاسی لە نیازی خۆی ئاگەدار کردبۆوە. سەرۆکی ئاساییش بۆ ئۆجەلانی رۆناک کرد کە دەوڵەتی یۆنانستانێ ئاگەداری هاتنی وی نەبووە و پێی گوت کە یۆنانستان ناتوانێ وی بحەوێنێتەوە، چونکە وڵاتێکی جیرانی تورکیایە و هەردووکیشیان لە ناتۆ ئەندامن.

 سەرۆکی ئاساییش داوای لە ئۆجەلان کرد کە بە هەمان تەیارە بچێتە سوێدێ، و یۆنانستانیش یارمەتی دەدا کە لەوێ وەک پەنابەری سیاسیی وەربگیرێ. ئۆجەلان ڕەدی کرد کە بچێتە سوێدێ و گوتی کە باوەڕی بەوان نەبوو، چونکە لە ساڵی ١٩٨٦، سوێد پەکەکەی بە کوشتنی ئۆلۆف پاڵمەی سەروەزیران تاونبار کردبوو. لەبەر هەندێ، داوای کرد کە بۆ چەند ڕۆژێک لە یۆنانستانێ بمێنی هەتا جێگەکی ئەمین لە ئۆروپایێ چارە دەکەن. ئۆجەلان گۆتی کە ئەندامانی پەکەکە کار بۆ ئەو ئارمانجە دەکەن. لە وەرام بۆ داخوازییەکەی وی، سەرۆکی ئاساییش بە وی گوت کە مانەوەی وی لە یۆنانستانێ مەترسییدار دەبێ. ئاخافتنەکانمان بۆ ماوەی چار کاژمێر درێژەی کێشا. پاشان ئۆجەلان گۆتی کە "ئەز داوای پەنابەریی لێرە دەکەم." ئێمە پێمان گوت ئەمە مافی ویە کە داوای پەنابەری سیاسیی بکا، بەڵام ئەگەر پەنابەرییەکەی وەدەست هێنا، دەبێ وی ئەوە بزانێ کە لە وەختێک لە یۆنانستانێ بەنابەری سیاسیی بی، بۆ وی زۆر زەحمەت دەبێ کە درێژە بە شەڕی چەکداریی لە تورکیایێ بدا. ئێمە پشووێکمان وەرگرت و ڕۆزەرینیش پێوەندی بە بەرپرسی پەکەکە، ماهیر وەلات، لە ڕووسیا کرد، داوای لێکرد کە ببینی داخوا بواری ئەوە هەیە کە ئۆجەلان بچێتە ڕووسیا. دوای کەمێک وەلات بە فاکس داوەتنامەی لەبۆ ئۆجەلان هەنارد کە لەلایەن پارلەمانی ڕووسیا (دووما) واژۆ کرابوو. دواتر، ئێمە پێوەندییمان بە بالیۆزگەی ڕووسیا کرد کە ڤیزا بۆ ئۆجەلان ئامادە بکەن. ئەوانەی بالیۆزگە زۆر یارمەتییدەر بوون، هەر هەمان ڕۆژ ڤیزاکەیان ئامادە کرد. ئێمەش تەیارەکی تایبەتمان ئامادە کرد. ئۆجەلان داوای کرد کە بەرپرسێکی باڵای یۆنانستانێ هاوسەفەرێتیی وی بکا. ئاساییش بڕیاری دا کە من لەگەڵ ئۆجەلان بنێرێ.

 پ: هەستت بە چی دەکرد؟ خۆشحاڵ بووی یان سەخڵەت؟ یان وەهات دەزانی کە ئەمە ئەرکێکە پێت سپێردراوە؟

و: ئەز بە ناسینی ئۆجەلان خۆشحاڵ بووم و شادکامیش بووم کە هاوسەفەرێتیی وی بکەم، چونکە ئەمە بوارێکی باش بوو بۆ من کە لە نێزیکتر ئۆجەلان بناسم و دیدوبۆچوونی لەگەڵ وەگۆڕم. لە هەمان کاتیش ئەرکێک بوو کە پێم سپێردرا بوو، و گەرەک بوو ئانجامی بدەم.

 پ: کاردانەوەی ئۆجەلان چۆن بووکاتێک کە زانی تۆ هاوسەفەرێتیی وی دەکەی؟

 و: وی گۆتە من، "وێدەچێ کە دەوڵەتی یۆنانێ کاری بۆ تۆ پەیا کردبێ. لەوانەیە ئەتۆ زۆر بۆ وان گرینگ نەبی، چونکە لەوانەیە بکوژرێین." بەهەرحاڵ، لە مۆسکۆیێ نیشتین.

 پ: جەند کەس لەناو تەیاەر بوون؟

 و: ئۆجەلان، ڕۆزەرین، ئەفسەرانی سیخوڕی سووریایێ، و فڕۆکەوانی یۆنانیی. بە ڕێگەوە زۆر قسەم لەگەڵ ئۆجەلان کرد لەبارەی دۆزی کورد و خەباتی چەکداریی. کە گەیشتینە مۆسکۆیێ، ئەندام پارلەمانی ڕووسیایێ، ڤلادیمیر ژیرینۆڤسکی و سیاسەتمەدارێکی دیکە بە نێوی میترۆفانۆڤ بەگەرمیی پێشوازییان لە ئێمە کرد و تۆقەیان دەگەڵ ئۆجەلان کرد. ژیرینۆڤسکی شاڵیکی سۆر و بوکێتێک گوڵی پێشکەش بە ئۆجەلان کرد، ئۆجەلان بە جۆرێکی نیمچە ڕەسمیی پێشوازیی ڵێکرا. دواتر، بە هەمان تەیارە ئەز گەڕامەوە یۆنانستانێ.

پ: پاش ئەوەی گەڕایتەوە چیت کرد؟ پێوەندی خۆت لەگەڵ ئۆجەلان پاراست؟

 و: پاش ئەوەی بۆ ئەسینا گەڕامەوە، ئێمە لە نێزیک چاودێری دۆخەکەمان دەکرد. ڕۆژێک ڕۆزەرین تیلەفۆنی بۆم کرد و گوتی، "بابمان سەرمای بووە،" بەڵام من بە ڕۆزەرینم گوت کە پێوەندی بەمن نەکا، و گەرەکە بە ڕەسمی پێوەندی بە کاربەدەستانی یۆنانستانێ بکا. ئۆجەلان ٣٣ ڕۆژ لە ڕووسیا بوو. دواتر بیستمان کە بە ڕەزامەندی سەروەزیرانی ئیتالیا، ماسیمۆ دالێما، ئۆجەلان چۆتە ئیتالیایێ. ئۆجەلان هەفتەی ئێکەمی بەبێ گرفت لە ئیتالیا بردەسەر، و دەوڵەتی ئیتالیا هەوڵی دا کە پشتگیریی وڵاتانی دیکەی ئۆروپایێ بەتایبەت (ئەڵمان و فەڕەنسا) وەدەست بێنێ بۆ ئەوەی ئۆجەلان بتوانێ لە ئیتالیا بمێنێ. بەڵام، هیچکام لە وڵاتەکان پشتیگیریی ئیتالیایان نەکرد. تورکیاش لە وەرامی ئەو کارەی ئیتالیا ئابلۆقەی خستە سەر کالاکانی ئیتالیایێ . لە هەمان کات، شاندێکی باڵای ئەمریکایێ بۆ هاندانی ئیتالییەکان چووە ئیتالیا بۆ ئەوەی ئۆجەلان دەر بکەن و بۆ ئێکەک لە وڵاتانی ئەفریکا کە بە تاعوونی ناسەقمگیریی و بێ قانوونیی ناسراوە بنێردرێ بۆ ئەوەی لەوێندەرێ بە ئاسانی دەستیگیر بکرێ.

 

پ: بە ڕای تۆ هەناردنی ئۆجەلان بۆ ئەفریکایێ کاری ئەمریکایێ بوو؟

 و: بەڵێ، ئەمریکا لە پشت ئەو ئەو پیلانە بوو. پیلانەکە لە لایەن تورکیا دانەڕێژرا بوو، چونکە تورکیا ئاژانسەکی هێزداری سیخووڕی لە ئەفریکایێ نەبوو.

ئۆجەلان ئایدیای چوون بۆ ئەفریکای ڕەد کرد. هەندێک لە کوردان لە ئۆڕوپایێ پێاین باش بوو کە ئۆجەلان بگەڕێتەوە بۆ مۆسکۆ. ئۆجەلان بۆ ٦٦ ڕۆژ لە ئیتالیایێ ماوە. پاشان دەوڵەتی ئیتالیا دەستیکرد بە گوشار خستنە سەر ئۆجەلان بۆ ئەوەی ئیتالیا جێبهێڵێ. بەڵام، کاتێک کە تەیارەکەی وی لە مۆسکۆ نیشت، ڕووسییەکان ئۆجەلانیان بۆ بنکەکی ئەسکەریی لە دوشانبی پێتەختی تاجیکستانێ برد.

لە هەمان ڕۆژان، وەزیری دەرێی ئەمریکایێ، مادڵین ئاڵبڕایت چووە رووسیا  بۆئەوەی وەزیری دەرێی ڕووسیا، یێڤگینی پریمەکۆڤ ببینێ بۆ ئەوەی ڕووسییەکان ئۆجەلان دەربکەن. بەڵام، ڕووسییەکان سوور بوون لەسەر ئەوەی کە ئەوان ئۆجەلانیان بۆ تاجیکستان بردووە ـــ ڕووسییەکان ئەوکارەیان کرد بوو بۆ ئەوەی بتانن بە ئەمریکیەکان بڵێن کە ئۆجەلان لە ڕووسیایێ نیە. دواتر، رووسییەکان ئۆجەلانیان بردە سەینت پێترێسبێرگ، لەوێ بە ئۆجەلانیان گوت کە تەیارەکە جێنەهێڵێ، چونکە وی لەلایەن مافیای ڕووسیا کراوەتە ئامانجی ڕفاندن یان کوشتن. هەر لەبەر هەندێش گەرەکە کە وی ڕووسیا جێبهێڵێ.

دەوڵەتی یۆنانێ پێشتر بە ئۆجەلانی گوتبوو کە لە هیچ حاڵەتێک نەگەڕێتەوە بۆ یۆنانستانێ، و بۆ هەر داخوازییەک کە وی هەیبێ گەرەکە پێوەندی بە جێگری سەرۆکی پارلەمانی یۆنانێ بکا. لێ، بە جێگەی هەندێ، ئۆجەلان پێوەندی بە هەندێک لە دۆستانی یۆنانیی خۆی کرد بوو، و بە شێوەکی نهێنی لە ٢٩ ی ژانیوەری ١٩٩٩ گەڕابۆوە یۆنانستانێ.

 پ: ئۆجەلان چۆن توانی بووی بۆ یۆنانستانێ بگەڕێتەوە؟

و: ئۆجەلان بە تەیارەکی تایبەت بە یارمەتیی ئێکەک لە دۆستەکانی یۆنانیی کە پشتیوانی وی بوو، توانی بووی بەبێ ئاگەداری دەوڵەتی یۆنانێ بۆ یۆنانستانێ بگەڕێتەوە.

 پ: چۆن دووبارە لە ئەسینایێ چاوت بە ئۆجەلان کەوتەوە؟

 و: کە ئۆجەلان گەیشتبۆوە ئەسینایێ، ویستبووی لە فڕینگە بچێتە پشووگەی مرۆڤانی گرینگ بۆ ئەوەی لە چاوی پۆلیس بەدوور بێ، بەڵام لەو بەینە پۆلیس دەیبینێ و دەیناسێتەوە، و ئاساییشی یۆنانێ ئاگەدار دەکاتەوە. من لە ماڵ بووم کە سەرۆکی ئاساییش تیلەفۆنی لەبۆم کرد و لە گەیشتنی ئۆجەلان ئاگەدارمی کرد.

 [بۆ ئەو مەبەستە] ئێمە بە خێرایی کۆبوونەوەکمان کرد بۆ ئەوەی باسی ئەوە بکەین کە چ لە ئۆجەلان بکەین. من گووتم، لەبەر ئەوەی ئۆجەلان بە ناڕەسمیی و بەبێ ئاگەداریی دەوڵەت گەڕایتەوە  ، با ئێمە وازی لێبهێنین و چاومان لە ڕاست وی بنووقێنین. ئەگەر ئەمریکییەکان یان تورکەکان بە گەڕانەوەی ویان زانی، ئێمە دەتانین پێیان بڵێین کە ئێمە ئاگامان لە گەڕانەوەی وی نەبووە. بەڵام، جێگری سەرۆکی ئاساییش پێشنیازەکەی منی ڕەد کرد، و بڕیاری گەڕانی بە دوای ئۆجەلان دا و لە ئێکەک لە ماڵەکان لە ئەسینایێ ئۆجەلانی دیتەوە. ئەنجا، جارەکی دیکە وتووێژ دەستی پێکردەوە بۆ ئەوەی چارەیێک بۆ ئەو گرفتە وەدۆزین.

پ: داخوازییەکانی ئۆجەلان چی بوون؟

 و: وی گۆت، "من جێیەکم نیە کە بچمێ، دەمەوێ لێرە بمێنەوە." بەڵام، ئێمە داخوازییەکەی ویمان ڕەد کرد و چەند شوێنێکی ترمان وەک ئاڵترنەتیڤ پێشنیاز کرد، وەکی لیبیا و لوبنانێ، جێگەیێک کە لەوێ بتوانێ بچێتە کوردستانێ.

 پ: چوون بۆ کودستانێ، ئەمە پێشینازی تۆ بوو یان هی ئۆجەلان؟

 و: ئێمە پێمان گووت کە دەتوانین بە قاچاغ  وی بگەینینە لیبیایێ، بەڵام، ئۆجەلان داوای کرد کە بچێتە لونبانێ کە لەوێڕا بتانی بگەڕێتەوە کوردستانێ. پاشان، ئەندامێکی پەکەکە لە ئۆروپایێ ئۆجەلانی ئاگەدار کرد لەمەڕ ئیحتیمالی چوون بۆ هۆڵەندا و داواکردنی مۆڵەتی پەنابەریی سیاسیی لە وێندەرێ. دوای ئەمە، وتووێژەکان کۆتاییان پێهێندرا و دەوڵەتی یۆنانێ تەیارەکی ئامادە کرد کە ئۆجەلان بگەینێتە هۆڵەندایێ. من لەو وتووێژانە بەشدار نەبووم لە کاتێک ئەو وتووێژانە لە شەو ئەنجام درا بوون.

 سبحەینەی ڕۆژی ئاییندە، ئاساییشی یۆنانێ داوای لەمن کرد کە بچمە ئەو خانووە ئەمینەی کە ئۆجەلانی لێ بوو. ئەمە جاری دووەم بوو کە وی ببینمەوە. دوای کاژمێرێک خانووەکەمان جێهێشت و بەرەو فڕینگە وەڕێکەوتین. لەوێندەرێ، بەمنیان گوت کە دەبێ هاوسەفەرێتیی ئۆجەلان بکەم بۆ مینسك پێتەختی بێڵەڕووسێ (ڕووسیای سپی). وەختێک بەرەو بێڵەڕووسێ وەڕێکەوتین، لەناو تەیارە بەمنیان گوت هەرکە گەیشتینە مینسك، لەوێ گەرەکە بە تەیارەکی دیکە، تەیارەییکێ بار‌هەڵگر (کارگۆ)، ئۆجەلان بچێ بۆ ڕۆتردام لە هۆڵەندا. بەهەرحاڵ، کە ئێمە گەیشتینە مینسك، ئەو تەیارەی کە دەبوو ئێمە بگەینیتە ڕۆتردام نەهات. ئێمە بۆ ٨ کاژمێر لەناو تەیارەکەی خۆمان چاوەڕێی تەیارەکەی ترمان کرد، بەڵام نەهات. زۆر سەرما بوو، پلەی سەرما ١٧ دەرەجەی سێڵسییس لەخوار سفرێ بوو.

 پ: هەمان مرۆڤەکانی پێشان هاوسەفەری ئۆجەلان بوون؟

 و: نەخێر. ئەو جارە دوو پارێزەر بوون، ئێکەکیان هۆڵەندیی بوو، ئەوی دیکە ئەڵمانیی بوو، ژنێکی کورد، و بیزنسمەنێکی قوبرسیی، و من لەناو تەیارە بووین. كاتێک کە ئەو تەیارەی کە دەبوو ئێمەی گەیاندبا هۆلەندایێ نەهات، ئێمە گەڕاینەوە ئەسینایێ. کاتێک کە گەیشتین، زۆر پەرێشان و برسیی بووین. چووینە شوێنێك کە شتێك بخۆین، بەڵام بە ئێمەیان گوت کە ئەوێندەرێ ئەمین نیە، من لەوە گەیشتم چونکە ئەمریکییەکان ئاگەداریی دۆخەکە بوون، لەبەرهەندێ بەرەو دوورگەی کۆرفو وەڕێکەوتین. دوو رۆژ لەوێ ماینەوە. دەوڵەتی یۆنانێ هەوڵی دا ئۆجەلان ڕازیی بکا بۆ ئەوەی بچێتە وڵاتێکی ئەفریکایێ.

 پ: بۆچێ یۆنانییەکان پێشنیازی ئەفریکایان کرد لە وەختێک لەوە دڵنیا بوون کە ئۆجەلان لەوێندەرێ دەستگیر دەکرێ؟

 و: لەبەر ئەوەی ئێمە هیچ بژارەکی دیکەمان بۆ نەمابۆوە؛ و بە ئیحتیمال ئەمریکییەکان ئەمەیان بەسەر دەوڵەتی یۆنانێ سەپاند بوو. ئێمە پێشنیازی ئەوەمان کرد کە ئۆجەلان پێشتر بچێتە وڵاتێکی نێزیک لە ئەفریکای باشوور، دواتر ئێکسەر بچیتە وێندەرێ. ئۆجەلان ویستی ڕای من بزانێ، من پێم گوت، "لەوەختێک کە ئەتۆ هیچ بژارەکی دیکەت بۆ نەمایتەوە، گەرەکە ئەمە قەبووڵ بکەی، بەتایبەتیی لەبەر ئەوەی کە دەوڵەتی یۆنانێ بە ڕەسمیی پشتگیریی میللەتی یۆنانستانێی پێت داوە، و بەڵێنی داوە کە لە هەموو ڕووێکەوە پشتگیرییت لێ بکا." پاشان گووتم، وێدەچێ ئەمە گۆڕانێک بێ لە سیاسەتی ڕەسمیی یۆنانێ لەمەڕ وی. ئۆجەلان قەبووڵی کرد.

 پ: وڵاتەکەی ئەفریکایێ کینیا بوو؟

 و: سەرەتا نەمزانی کە ئەو وڵات کینیا بوو، بەڵام لە ڕێگە زانیم کە لە هەقیقەت وڵاتەکە کینیا بوو.

 پ: ئەوجارە چەند کەس لەگەڵ ئێوە بوون؟

و: ئۆجەلان، بیزنسمەنی قوبرسیی، پیاوێکی کورد کە جنسیەی سوێدێی هەبوو، ژنێکی کورد کە خەڵکی ئەڵمانێ بوو، و من. ئێمە گەیشتینە نایڕۆبیی پێتەختی کینیایێ، و لەوێندەرێ لەلایەن جێگری بالیۆزی یۆنانستانێ پێشوازییمان لێکرا، جێگری بالیۆز پاسپۆرتەکانی ئێمەی وەرگرت و هەموویانی ئیمزا کرد بۆ ئەوەی نەچینە کۆنتڕۆڵی پاسپۆرت و ئێکسەر بۆ خانووی بالیۆزێ چووین.

 پ: کاربەدەستانی کینیایێ لە گەیشتنی ئۆجەلان ئاگەدار بوون؟

 و: نازانم، وا تێدەگەم کە نەیاندەزانی.

پ: چەند ڕۆژ لەوێندەرێ بوون؟

 و: دوازدە ڕۆژ. ڕۆژێک دوای گەیشتنمان، من پێوەندییم کرد بە پارێزەری ڕێبەری ئەفریکای باشوورێ، نێڵسن ماندێڵا کە یۆنانیی بوو بۆ ئەوەی یارمەتیی ئۆجەلان بدا کە بچێتە ئەفریاکی باشوور و لەوێ داوای پەنابەرێتیی بکا. من دەستوورم پێدرا کە بچمە ئەفریکای باشوور بۆ ئەوەی چاودێری ڕەویشەکە بکەم، بەڵام دەوڵەتیی کینیایێ ڕێگەی پێم نەدا بچم.

 پ: چۆن و بۆچی؟

و: من لە فڕینگە بووم لە نایرۆبی کە پۆلیسی کینیا منی ڕاگرت. ئەوان بۆ ماوەکی زۆر خۆیان بە پشکنینی پاسپۆرتی من خەریك کرد کە بووە هۆی ئەوەی تەیارەکەم هەڵسێ و من جێبمێنم. کاتێک گەڕامەوە بۆ بالیۆزگە پێمیان گوت کە وەزارەتی دەرێی کینیایێ داوای پاسپۆرتی من و هی بیزنسمەنی قوبرسیی کردووە. بەڵام، بیزنسمەنەکە زووتر کینیای جێهێشتبوو و گەیشتبووە بەلجیکایێ.

پ: چۆن ئەوان زانیان کە ئۆجەلان لە کینیایێیە؟

 و: ئەز نازانم. دووەم  ڕۆژ کە لە نایڕۆبی بووین. من لە ڕۆژنامەی "حوڕییەتی" تورکیی خوێندمەوە کە سەرۆکی ئاساییشی تورکیی "میت" بە ڕۆژنامەکەی گوتبوو دەزانین کە ئۆجەلان لە کوێیە و نێزیکە بکەوێتە چنگمان.

 پ: تۆ وەها بیر ناکەی کە لەوانەیە ئێکەک لە بالیۆزگەی یۆنانێ خەبەری لەبارەی ئۆجەلان درکاند بێ؟

 و: نا، نا، نا. ئەز باوەڕم کە ئاژانسی سیخووڕیی ئەمریکا (سی ئای ئەی) ڕۆڵیکی سەرەکیی لە وەدۆزینی ئۆجەلان دیت. بە گوێرەی زانیاریی ئێمە، کاربەداستانی سی ئای ئەی ڕەکەوتنێکیان لەگەڵ میت ئیمزا کردبوو کە ئەوان ئۆجەلان ڕادەستی تورکان بکەن بە مەرجێک کە ئۆجەلان ئیعدام نەکرێ. ئەمە ڕێکەوتنێک بوو لە بەینی ئەمریکایێ و تورکیایێ.

 پ: ئەوکاتەی کە ئۆجەلان میوانی بالیۆزگەی یۆنانێ بوو لە کینیایێ، دەوڵەتی یۆنانستانێ کەوتە ژێر گوشار؟

 و: بەڵێ، ئێکجار زۆر. چەند ڕۆژەک دوای ئەوەی گەیشتین، دەوڵەتی یۆنانێ کەوتە ژێر گوشارێکی زۆر. کاربەدەستێکی باڵای یۆنانێ داوای لە ئێمە کرد کە پەلە بکەین لە پڕۆسێسی وەدۆزینی چارەیێك بۆ ئەو قەیرانە. لەو حاڵەتە، من گوتم کە تەواوی هەنگاوەکان گەرەکە یاسایی بن و دەبێ ئێمە سەلامەتیی ئۆجەلان بپارێزین، چونکە ئەگەر شتێکی خراپ بەسەر ئۆجەلان بێ، خانەوادەی وی و دۆستەکانی دەتانن سکاڵای یاسایی لە دژی ئێمە بکەن. بالیۆز کە پارێزەریش بوو لەگەڵ من هاوڕا بوو. ئێمە نەمان ویست هیچ شتێکی نایاسایی بکەین یان ئۆجەلان ڕادەست بکەین. ئێمە دۆستانی کوردانین و کارێکی ئەوها زیان بە دۆستایەتیی کوردیی ــــ یۆنانیی دەگەینێ و لەسەر ئاستی جیهانێش بۆ ناو و دەنگی یۆنانستانێش باش نابی.

 پ: لە دوا قۆناغ، چۆن ئۆجەلان ڕفێندرا؟

و: ئەو ڕۆژەی کە ئۆجەلانی تێدا ڕفێندرا دووشەم بوو. هەمان رۆژ بوو کە وەزارەتی دەرێی کینیایێ داوای لە بالیۆزی یۆنانێ کرد بوو کە بچێتە وەزارەت. بالیۆز هەولی دا کە پێوەندی بە یۆنانستانێ بکا بۆ وەرگرتنی ڕێنوێنییی، بەڵام کاربەدەستانیی کینیایێ تەواوی هێلەکانی پێوەندیی ئێمەی لەگەڵ ئەسینایێ بڕی بوو، و ئابلۆقەشی خستبووە سەر بالیۆزگە. بالیۆز نەیدەویست کە بەبێ ڕێنوێنی ڕەسمیی لە یۆنانستانێ بچێتە وەزارەتی دەرێی کینیایێ. دواتر، کاربەدەستانی کینیایێ لە وەزارەتی دەرێ بۆ بالیۆزگە هاتن بۆ ئەوەی بالیۆز لەگەڵ خۆیان ببەن هەتتا ئەگەر بە زۆریش بێ. لەو حاڵەتە، بالیۆز لەگەڵ ئەوان چووە وەزارەت و لەوێ وێنە‌هایێکی ئۆجەلانیان لەبالیۆزگە پێ نیشان دابوو کە بەهۆێ مانگوارە (سەتڵایت) گیرا بوون [ئەمە ئەوە دەسەلمێنی کە ئەمریکا مانگوارەی جاسووسیشی بۆ دەستگیرکردنی ئۆجەلان بەکار هێنا بووـــ کگ] و بە بالیۆزیان گوتبوو کە ئەوان دەیانزانی کە ئۆجەلان لە بالیۆزگە بووە. کینییەکان ئامادەیی خۆیان نیشان دا کە ئۆجەلان بۆ هەر جێگەیێک کە وی دەیەوێت بە تەیارە بگوازنەوە، و ئەوان پێشنیازی هۆلەندا یان فینلاندیان کرد. بالیۆز پێوەندی بە ئەسینایێ کرد و ئەوانی لە مامرەتەکە ئاگەدار کردەوە؛ لە ئەسینانیێ پێیان گووت کە پێشنیازەکەی کینیایێ قەبووڵ بکا چونە هیچ بژارەکی دیکەیان بۆ نەمابۆوە. کاربەداستانی کینیایێ بە ڕۆشنی بە ئێمەیان گووت کە ئەو پێشنیازە دووبارە ناکرێتەوە، و تەنێ هەتا کاژمێری ٧ ی شەوی هەمان ڕۆژ کاری پێ دەکرێ، و گووتیشیان کە ئەوان بەرپرسیار نین ئەگەر لە دوای کاژمێری حەفت ئادەمکوژان بێنە ناو بالیۆزگە ئێوە بکوژن و ئۆجەلان بڕفێنن.

 لە دواچارە، بالیۆز چووە لای ئۆجەلان و پێشنیازەکەی کینیایێی پێ گووت. ئێمە تەنێ دوو کاژمێرمان مابوو بۆ کاژمێری حەفت کە بۆمان دیارکرا بوو. ئۆجەلان کە پێشنیازەکەی بیست، گووتی "با بڕۆین، ئێمە هیچ کات و بژارەمان بۆ نەماوەتەوە و منیش نامەوێ لەوە زێتر بۆ دۆستانم ببمە بارگرانیی."

 بلانەکە بەو جۆرە بوو. ئێمە تورمبێلی بالیۆز کە ژمارەی دیپلۆماتیکیی هەبوو و لە هیچ شوێنێک ڕانەدەگیرا بۆ چوون بۆ فڕینگە بەکار بێنین و بچین لە پێش ئەو قاڵدرمەی کە بۆ ناو تەیارەکە سەر دەکەوی ڕاوەستین. لەوێندەرێ، گەرەک بوو کە من لە تورمبێل بێمە خوارێ و بچم چاو لەناو تەیارە بکەم، ئەگەر هەموو شتێک باش بوو، و دۆخەکە ئەمین بوو، ئەوکات ڕێنوێنی ئۆجەلان و بالیۆز بۆ ناو تەیارە بکەم و پێکەوە بۆ ئەو جێگە بچین کە ڕێبەری کورد هەلێدەبژێرێ.

 بەڵام، کینییەکان گوشاریان خستە سەر ئێمە کە سواری تورمبێلەکانی وان بین و ویستیان کە ئێمە دابەش بکەن، لەبەر هەندێ ئەوان سێ تورمبێلیان هێنابوو. بالیۆز لەناو تورمبێلی پێشەوە بوو، ئۆجەلان لەناو تورمبێلی ناوەند بوو، ئەزیش لە تورمبێلی دواوە بووم.

 لێخووڕەکان پۆلیسی کێنیایی بوون. لە ڕێگەی چوون بۆ فڕینگە، ئەو تورمبێلەی ئۆجەلانی تێدا بوو لە ڕێگە لای دا و لەبەر چاوان ون بوو. ئێمە بە لێخووڕەکەی خۆمان گووت کە وەدوای تورمبێلەکەی ئۆجەلان بکەوێ، بەڵام ئەو ڕەد کرد و گوتی کە ئێوە لەگەل وی لە فڕینگە یەکدی دەبیننەوە. بەڵام، کاتێک کە گەیشتینە فڕینگە، بۆ کاژمێرێک زێتر بۆ ئۆجەلان گەڕاین بەڵام نەمانتوانی وی وەدۆزین. دواتر کە نەمانتوانی ئۆجەلان ببینینەوە بە تاکسی گەڕاینەوە بۆ بالیۆزگە. ئێمە سەربردەکەمان بۆ ئەسینایێ ڕیپۆرت کرد کە پۆلیسی کینیایێ ئۆجەلانی برد، و پاشان، لە سبحەینێی ڕۆژی دوایی لە تیلەڤیزیۆن بیستمان کە ئۆجەلان ڕفێندراوە.

پ: هەستت بە چی کرد کاتێک کە دیتت ئۆجەلان ڕفێندراوە و بەچاوبەستراویی لەسەر تیلەڤیزیۆن لەدەستی تورکانە؟

 و: تراژیدیێکی زۆر گەورە و ڕۆژێکی ئێجگار خەمناک بوو بۆ ئێمە. من زۆر گریام.

 پ: بە ڕای تۆ ڕفاندنی ئۆجەلان پیلانێکی دەسیسەیی جیهانیی بوو؟

 و: بە یەقین. هیچ گومانێک لەوەدا نیە کە ئەمە نەخشەیێکی خیانەتکارانەی جیهانیی بوو.

 پ: تۆ وەها بیر دەی کە ئیسڕایل ڕۆڵیکی لەو پیلانە هەبوو؟

و: زانیاری زۆرم لەو بارە نیە. بەڵام، كاتێک لە کینیا بووین، ڕۆژێک کە چاوم بە هەواڵەکان دەخشاند و لەهەمان کاتیش لەگەڵ ئۆجەلان دەئاخفتم لە ڕۆژنامەی ئوزگور پۆلیتیک خوێندمەوە کە سەرۆکی کونسولی ئاساییشی ئیسڕایلێ و تیمەکەی خۆی لە ئەنکاڕا بوون. کاتێک بە ئۆجەلانم نیشان دا، وی گۆت، "ئەوانە بۆ من لەوێندەرێن."

 پ: دوای ئەو هەموو شتانە، چۆن لەبارەی ئۆجەلان بیر دەکەی؟

 و: دوو ڕۆژ پێشی ڕفاندنی، ئۆجەلان پێمی گۆت، "هەتتا ئەگەر ئەز دەستگیر بکرێم یان بکوژرێم پەکەکە پایەدار دەمێنێتەوە."

  ئۆجەلان زۆر ڕاست بوو لەوەی کە دەیگووت. پاش دەستگیر کردنی ئۆجەلان خەڵکێکی زۆر وەهایان بیر دەکرد کە پەکەکە لەدوای شەش مانگ لەبەین دەچێ. بەڵام پەکەکە زۆر لەجاران بەهێزترە. بەڕای من، ئۆجەلان موفەکیرێکی مەزن و ڕێبەرێکی گەورەیە لە ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستێ. لەو دواییە، گۆڤاری تایم بۆ نرخاندنی کەسانی ساڵ  بۆ ساڵی ٢٠١٣، ئۆجەلانی لە کۆی ئەو سەد کەسە داناوە کە زۆرترین کارێگەرێتییان لەسەر ئاستی جیهانێ هەیە. بەڕای من، لەپاش مردنی حافیز ئەسەد، ئۆجەلان گەورەترین ڕێبەری سیاسییە لە رۆژەڵاتی نێوەڕاست.

پ: هیچ کاتێك لەلایەن تورکان هەڕەشەت لێکراوە؟

و: بۆ ساڵانێک ئەز لە تورکیا ویسترا بووم. بەڵام، ئەز لە تورکان ناترسێم لەبەر ئەوەی لەو جۆرە کارانە کاردانەوەی بەرامبەریی لەنێوان وڵاتان لێدەکەوێتەوە. هیچ کەسێک هەڕەشە لە بیانییەک ناکا بەبێ ئەوەی ترسی ئەوەی هەبێ کە تۆڵەی لێنەکرێتەوە.

 

سەرچاوە:

 www.ekurd.net

 

- نوورەدین وەیسی. وەیسی ژورنالیستێکی فریلانسە و لە هەولێرێ ـــ کوردستانێ دادەنیشێ. دەکرێ وی لە ڕێگەی توویتەر پێواندی پێوە بکرێ